قهرمانان “برآمده”، قهرمانان “برآورده” – ترندونی

سیدنی هوگ در کتاب خود (قهرمانان در تاریخ) نظریه نقش قهرمانان در تاریخ را که توسط برخی از فیلسوفان نظری تاریخ مطرح شده است، نقد اساسی می کند، زیرا قهرمانان را محصول جامعه ای می داند که در آن زندگی می کنند. می کنند، هرچند پذیرفته شده است که برخی از زمان خود جلوترند و نوابغ عصر هستند، لذا بیان و تأمل می کنند. وی برای قدردانی بهتر از این دسته از افراد، آنها را به دو دسته «نفوذ» و «نفوذ» تقسیم می کند و بر این اساس، هرکسی را که در تاریخ نقش آفرینی کرده یا در حال نقش آفرینی است، در تفسیر فلسفه تاریخی. مانند پهلوانان (سلطان)، خلیفه، امام، پیشوا، پیشوا، فرمانده یا هر عنوان دیگر، در یک سطح نیستند. برخی از آنها سوار بر موج کنونی می شوند و با بهره گیری از فرصت ها پیش می روند، اما گروهی دیگر موج سازان و انقلابیون هستند و این آخرین گروهی است که شایسته چنین عنوانی هستند، مانند پیامبران، پادشاهان مؤسس یا رهبران کلیدی. انتقال به دولت یا مدرسه.

باید به خاطر داشت که قهرمانان از نظر ارزشی یکسان نیستند، زیرا برخی از آنها راه اصلاح جامعه و انسان را می پیمایند و برخی راه نادرست و غیر انسانی را می پیمایند، به همین دلیل چنین واژه ای اطلاق می شود. این نباید به عنوان ادای احترام یا سرزنش برای آنها تلقی شود، بلکه تنها باید مشاهده نقش آنها در جامعه باشد.

طبقه بندی سیدنی هوگ از قهرمانان در تبیین برخی رویدادهای سیاسی-اجتماعی مؤثر و پاسخگو است، اما در دنیای دموکراتیک امروز (دموکراسی = دموکراسی شکسته) نیاز به بازتعریف و نگاهی متفاوت دارد، زیرا این فضا بستر ظهور قهرمانان است. کسانی که به قول یوکیشی – متفکر تمدن ژاپن – اگر توانایی اصلاح و سازماندهی جامعه را نداشته باشند، قطعاً می توانند از شکوفایی و پیشرفت آن جلوگیری کرده و آن را به سمت فساد و تباهی بکشانند. برای درک بهتر این گفته، توجه به این نکته ضروری است که دو دسته هستند که به دلیل موقعیت، فرصت ها و توانمندی هایی که دارند، خود را قهرمان معرفی می کنند. «پیشروانی» که بر اساس شخصیت فردی و توانایی‌های فکری و علمی و شایستگی‌ها ایجاد، رشد و جایگاه پیدا کردند، و «مترقی‌ها» که بدون شایستگی‌های لازم، مناصب و قدرت را مشروط و تعیین کردند، دارای حوزه اختصاصی هستند.

البته «رانده شدگان» می توانند نقش مخربی داشته باشند، همانطور که بسیاری از افراد در تاریخ و امروز نقش مخربی داشته اند، اما مهم این است که بر اساس صحت درک، برداشت، انگیزه و اهداف خود عمل کنند. اصالت داشتن و روی پای خود ایستادن، به همین دلیل می توان افکار و اعمال آنها را نقد کرد، زمینه گفت و گو با آنها است یا حداقل می توان آنها را شناخت و برای همراهی یا مقابله با آنها برنامه ریزی کرد و برای آنها خط مشی ایجاد کرد. کردها، اما «نتایج» یکسان نیست. آنها مانند عروسک های خیمه شب بازی در دست دیگران و پیروان مطیع هستند که بر اساس دستورات یا حتی مقاصد پنهان ارباب قدرت عمل می کنند – اعم از سیاسی، نظامی، مالی، اطلاعاتی و غیره، معمولاً کارکردی مخرب و بازدارنده دارند و خواسته یا ناخواسته مانع پیشرفت دیگران و جامعه و رفاه می شود.

“محصولات” حداقل سه ویژگی مهم دارند:

مهمتر از همه، آنها معمولاً محصول رابطه و خویشاوندی، هم خون و هم اجتماعی هستند، نه شایستگی یا حتی تعهد، که مربوط به برخی از اندیشمندان ایدئولوژیک است.

ثانیاً کسانی که مقتدر و مطیع هستند و از همه دستورات برای تقویت موقعیت خود پیروی می کنند بدون اینکه متوجه رفتار خود و پیامدهای اعمال خود باشند. ترس از طرد شدن و طرد شدن، آنها را به افرادی مطیع، رئیس و چاپلوس تبدیل می کرد. به بیان واضح، از آنجایی که تمام شایستگی ها و افتخاراتشان بر اساس فرمانی است که برایشان صادر شده است، یا حوزه ای غیرقابل مقایسه برای آنها ایجاد شده است، تنها به صاحبان و قدرت دهندگان خود وفادار هستند.

سه نفر دیگر برای حفظ موقعیت خود از هیچ هزینه ای دریغ نمی کنند، زیرا دوام و بقای خود را در آن می بینند.

قهرمانان قلابی یا امضا شده همیشه در تاریخ وجود داشته اند و حتی امروزه نیز فراوانند، به ویژه در جوامعی که نظام راهنمایی و مشاوره درست و شایستگی وجود ندارد و قوانین و مقررات صحیحی وجود ندارد، بنابراین باید برای کنترل آنها تدبیر بیشتری کرد.

* عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

6565