آسکوربیک اسید چیست؟
اسکوربیک اسید صنعتی یا ویتامین C، یک ترکیب آلی جامد سفیدرنگ است که دارای خواص آنتی اکسیدانی میباشد. ویتامین C، ویتامینی مغذی، ضروری، حل شونده در آب و غیرسمی است که نیاز به آن برای بسیاری از عملکردهای بخش های مختلف بدن ضروری میباشد. این ویتامین شامل استر حلقوی است که در محیط آبی آبکافت گردیده و اسید تولید میکند؛ به همین علت نام آسکوربیک اسید بر روی آن گذاشته شده است.
همچنین این ترکیب در فرم های مختلف نمکی و استری موجود است. ویتامین C در بدن انسان ذخیره نمیشود اما در سبزیجات و میوه ها مقداری از آن یافت میشود، بنابراین این ویتامین را باید به عنوان یک مکمل در رژیم غذایی استفاده کرد. جهت خرید اسید آسکوربیک میتوانید به صورت حضوری به فروشگاه های مرتبط و یا آنلاین شاپ هایی که فروش اسید آسکوربیک نیز دارند مراجعه کنید.
خواص شیمیایی و فیزیکی اسید آسکوربیک عبارتند از:
- نام انگلیسی: L-Ascorbic acid
- جرم مولی: ۱۲/۱۷۶ g mol−۱
- فرمول مولکولی: ۶C۶H۸O
- چگالی: ۶۵ g/cm3
- نقطه ذوب: ۱۹۰ °C
- نقطه جوش: ۵۵۳ °C
روش تولید اسکوربیک اسید صنعتی
در صنعت آسکوربیک اسید از طریق طی کردن یک فرآیند که شامل چند مرحله میباشد، تولید میگردد. این تولید از گلوکز نشأت گرفته و بر پایه ی متودی به نام Reichstein تولید میگردد. این مراحل شامل باکتریهایی است که گلوکز را کاهش داده و سبب تولید اسید اسکوربیک میشوند که یک محصول فرعی میباشد.
D-sorbitol به وسیلهی اسیدی به نام ۲-keto-L-gulonic (2KGA) به اسید- L آسکوربیک ۲KGA تبدیل میگردد که به عنوان یک واسطه ی کلیدی شناخته میشود. تبدیلات بعدی به وسیلهی اکسیداسیون بیواکسیدان که به وسیله ی گلوکونوباکتر صورت میگیرد، رخ میدهد. در این مسیر از آنزیم های گوناگونی میتوان بهره گرفت.
کاربردهای اسید آسکوربیک خوراکی و صنعتی
آسکوربیک اسید کاربردهای فراوانی دارد که در ذیل به برخی از آنها اشاره شده است.
کاربرد آسکوربیک اسید در محصولات آرایشی و بهداشتی
اسید اسکوربیک در مراقبت از پوست نیز نقش دارد. از این ماده برای تقویت کردن خاصیت آنتی اکسیدانی محصولات مراقبتی پوست استفاده میگردد. پودر آسکوربیک اسید را به محصولاتی که مواد تشکیل دهندهی آن مبتنی بر آب است، مانند انواع لوسیون ها، سرم ها و اسانس ها اضافه میکنند. استفاده ی راحت و جذب بالای این ویتامین با فرمولاسیون پودری آن صورت میگیرد.
اسید آسکوربیک به عنوان مکمل غذایی
یکی از مکملهای بسیار محبوب برای کامل کردن یک رژیم غذایی کامل و سالم ویتامین C میباشد، که دارای خواص بسیاری میباشد. اقتصادیترین راه برای خرید آسکوربیک اسید فرم خالص پودر کریستالی آن است. این ویتامین طعم تیزی شبیه به میوه های اسیدی مانند پرتقال و لیمو دارد که از آن برای تیز کردن طعم برخی از نوشیدنی ها میتوان بهره گرفت. استفاده از این محصول پودری در صنایع غذایی جایگزین بسیار مناسبی برای مصرف میزان زیادی از ویتامین C به جای استفاده از قرص است. این پودر بهترین جایگزین برای قرص ویتامین C 1000 میلیگرم است. برای استفاده از این پودر تنها کافی است که آن را با آب مخلوط کرده و سپس بنوشید.
اسکوربیک اسید خوراکی در صنایع غذایی
آسکوربیک اسید به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی خود در محصولات غذایی به سبب جلوگیری از زوال اکسیداتیو چربی ها استفاده میگردد. این ترکیب واکنشهای اکسیداسیون در اجزای مختلف مواد غذایی را متوقف کرده و باعث میشود محصولات ویژگیهای ارگانیک خود را حفظ کنند. این ترکیب در طبیعت و بسیاری از میوه ها و سبزیجات یافت شده و در بخش کلیوی بعضی حیوانات نیز تولید میگردد.
با توجه به اینکه برخی گیاهان منبع مناسبی از ویتامین C هستند، در نتیجه میتوان میزان مناسبی از میوهها و سبزیجات را در سبد غذایی روزانه گنجاند. مقدار به دست آمدهی این ویتامین از گیاهان با توجه به نوع گونهی گیاه، شرایط آب و هوایی و همچنین نوع خاکی که گیاه در آن رشد کرده است؛ متفاوت میباشد. علاوه بر این زمان برداشت گیاهان، روش آماده سازی گیاه و شرایط ذخیره سازی آن نیز در این روند دخیل میباشند.
آسکوربیک اسید سبب افزایش طول عمر محصولات غذایی شده و سبب میشود، سبزیجات و میوه ها در طی مراحل تهیه، انجماد و بسته بندی ویتامین خود را حفظ کنند. همچنین این ترکیب سبب پایداری و یکنواختی محصولات گوشتی شده و باعث میشود که روند کنسرو شدن تسریع شود.
علاوه بر این از اسید آسکوربیک به سبب افزایش حجم خمیر در تهیهی نان نیز استفاده میگردد؛ در این حالت مخمر با سرعت بالاتر و به مدت طولانیتری کار میکند. با افزودن ۰.۰۳ درصد از آسکوربیک اسید به آرد نان میتوانیم به نتیجهی مطلوبی در پخت نان برسیم. Ph پایین این ترکیب در جلوگیری از رشد میکروبها در مواد غذایی نقش بسزایی دارد، بنابراین این مساله سبب حفظ طراوت محصول غذایی شده و از خرابی آن جلوگیری میکند.
با توجه به توضیحات بالا میتوان گفت اسید اسکوربیک به عنوان یک نگهدارنده شناخته میشود که در بسیاری از محصولات مانند نان، ژله، فرآوردههای گوشتی، ترشی و انواع سسها استفاده میگردد. این ماده را به راحتی میتوان در فهرست مواد تشکیل دهنده ی بسیاری از فرآوردههای گوشتی، غلات و میوه های یخزده مشاهده کرد.
در برخی مواقع تولیدکنندگان از آسکوربیک اسید به عنوان نگهدارنده و یا تثبیت کننده ی رنگ بهره میبرند. همچنین همانطور که در بالا ذکر شد از این ماده به عنوان آنتی اکسیدان نیز استفاده میشود و لازم به ذکر است که میزان اثر آنتی اکسیدانی به روشهای تولید محصول مربوط است.
یک مسئلهی حائز اهمیت در تولید محصولات اطمینان از میزان پراکندگی و یا انحلال کامل اسید آسکوربیک میباشد. برای پخت و پز محصولاتی که دارای این ماده هستند، حتما باید آب نمک در ظرف موجود باشد. در آخر میتوان گفت آسکوربیک اسید یا همان ویتامین C به عنوان یک عامل کاهنده، آنتی اکسیدان، حلال، مادهی اسیدی کننده به سبب حفظ رنگ، بو و محتوای تغذیهای محصول غذایی در طول فرآیند تولید و یا بستهبندی آن به محصول اضافه میگردد. علاوه بر این، از این ماده در صنایع نوشیدنی مانند آبمیوه، آبنبات، تافی و شکلات نیز استفاده میشود. به همین دلیل تقاضای خرید اسید اسکوربیک در کنار خرید اسید بوریک بسیار بالاست.
موارد مصرف در برخی بیماریها:
اولین و مهمترین نقش ویتامین C در درمان و پیشگیری از اسکوربوت (اسکروی) است و همانطور که پیش از این به آن اشاره شد این بیماری ناشی از کمبود ویتامین ث میباشد. این بیماری نهایتا ممکن است به کمخونی، خونریزی خود به خود، خستگی، درد در برخی اندامهای بدن مانند پاها و همچنین ورم منجر گردد. علاوه بر این، مصرف ویتامین مورد نظر در پیشگیری و گاها درمان برخی بیماریهای دیگر نیز نقش دارد؛ که در ادامه به ذکر آنها میپردازیم.
نتایج پژوهش انجام شده در سال ۲۰۱۳ مشخص کرد که بین میزان ویتامین C موجود در رژیم غذایی و خطر ابتلا به سکته ی مغزی یک رابطهی معکوس وجود دارد. آسکوربیک اسید به سبب بالا بردن خاصیت شلاته کنندگی دفروكسامين در کنار این دارو برای درمان تالاسمی استفاده میگردد.
استفاده از این ویتامین در فقر آهن به سبب افزايش جذب گوارشي آهن و در متهموگلوبينمي بسیار موثر است. همچنین این محصول در اسيدي كردن ادرار نیز كاربرد دارد. علاوه بر این نشان داده شده است که ویتامین C در کمک به درمان بیماریهایی مانند سرطان، ترومبوسيتوپني، آلزايمر، سرماخوردگي، آترواسكلروز، پره اكلامپسي، آسم و بهبود زخمها نقش دارد، اما این نقشها به اثبات نرسیده است.
در آخر میتوان به آنالیز ۴۴ آزمایش بالینی که اثر اسکوربیک اسید بر عملکرد اندوتلیال را بررسی کرده است، اشاره کرد. در نتیجهی این آزمایش نشان داده شد، هنگامی که میزان مصرف ویتامین C بیش از ۵۰۰ میلی گرم در روز باشد، اثر این ویتامین بر عملکرد اندوتلیال مثبت و بسیار قابل توجه میباشد.
سطح درونی عروق خونی به وسیلهی لایهای از سلولها به نام اندوتلیوم پوشیده شده است. اختلالات اندوتلیالی در بسیاری از بیماریهای عروقی نقش دارند. پس با توجه به این قضیه میتوان نشان داد، مکملهای آسکوربیک اسید بر روند سلامتی بیمار در بیماریهای قلبی عروقی بسیار موثر هستند و ریسک خطر این بیماری را پایین میآورند.
اسکوربیک اسید صنعتی و تصفیه ی آب
در تصفیه خانه های آب از کلر برای از بین بردن انواع باکتری ها بهره میبرند. کلر میتواند اثر باکتری ها را خنثی کرده و آب مصرفی را برای نوشیدن افراد، سالم نگه دارد. به دنبال اتمام مراحل تصفیه ی آب، محلول کلر تخلیه شده و در این حالت محلول دارای قابلیت ایجاد تداخل در زندگی آبزیان میباشد.
چندین راه برای از بین بردن کلر وجود دارد که اکثرا وقتگیر میباشد و گاهی حتی در مقیاس بزرگ امکان پذیر هم نیستند. در بین انواع روشهای شیمیایی یک روش شیمیایی موثر برای کلرزدایی، استفاده از آسکوربیک اسید است. این روش موثر بسیار ایمنتر از روشهای شیمیایی مبتنی بر گوگرد میباشد. آب کلردار با استفاده از این ماده در کنار آسکوربات سدیم به صورت سالم و با ایمنی بالا وارد آب رودخانه ها خواهد شد.
فواید ویتامین C یا اسید آسکوربیک
مصرف ویتامین C، ایمنی بدن را افزایش داده و سیستم ایمنی را تقویت میکند. علاوه بر این، آسکوربیک اسید برای سنتز و نگهداری کلاژن ضروری میباشد و در ترمیم زخم و ایمنی بالا در برابر عفونت نقش بسزایی دارد. همچنین مصرف مداوم آن در کاهش طول دورهی سرماخوردگی موثر است. این ویتامین یک آنتی اکسیدان با قدرت بالا است که میتوان به عنوان یک عامل احیاکننده در بسیاری از عملکردهای آنزیمی سلولی و نقل و انتقالات الکترون از آن نام برد. این ویتامین در معرض نور، هوا و گرما از بین خواهد رفت.
علاوه بر این آسکوربیک اسید نقش مهمی در حفظ شدن تون و یکپارچگی عروق، افزایش میزان جذب آهن و محافظت سلول در برابر استرسهای اکسیداتیو سلول دارد. کمبود این ویتامین در بدن سبب بروز بیماری اسکوربوت میشود. همچنین این ویتامین سبب رفع خستگی و شاداب شدن افراد میگردد. به همین دلایل این ویتامین برای ورزشکاران بسیار مفید است و سبب حفظ عملکرد طبیعی سیستم ایمنی در آنها میگردد.
عوارض استفادهی زیاد از آسکوربیک اسید
استفاده از این مکمل در در دوزهای معمولی دارو، در بدن مشکلی ایجاد نمیکند. اما استفاده در دوزهای بالا میتواند سبب بروز مشکلاتی از جمله تهوع، اسهال و سایر اختلالات به وجود آمده در دستگاه گوارش، سردرد، بیخوابی، کریستالوری، افزایش دفع اسید اوریک، سوزش ادرار شود و میتوان اشاره کرد که در موارد استفاده مداوم از قرص جویدنی فرسایش دندانها نیز رخ میدهد. همچنین در موارد تزریقی نیز ممکن است غش، ضعف، سرگیجه و درد خفیف در محل تزریق اتفاق افتاده و در صورت تزریق سریع ممکن است ترومبوز وریدهای عمقی بدن رخ دهد.
علاوه بر این با مصرف بیش از حد آسکوربیک اسید یا همان ویتامین C ممکن است افزایش دفع اگزالات و تشکیل شدن سنگ کلیه رخ دهد. در کاتابولیسم آسکوربات، اگزالات محصول نهایی میباشد که نقش مهمی را در تشکیل سنگ کلیه ایفا میکند. مقادیر بیش از حد این ویتامین میتواند سبب بروز هیپراگزالوری شود. همچنین افزایش میزان اسید اسکوربیک در بدن افرادی که دارای کمبود آنزیم گلوکز-۶-فسفات دهیدروژناز هستند نیز بواسیر شبانه پاروکسیسمال را افزایش داده و بنابراین خطر خونریزی گلبولهای قرمز بدن را نیز بالا ببرد.
بنابراین لازم به ذکر است که در صورت استفاده از اسکوربیک اسید صنعتی اگر دچار هر یک از مشکلات بالینی شدید، به سرعت دوز مصرفی مکمل را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
نحوه ی مصرف اسکوربیک اسید صنعتی
میزان مصرف به منظور درمان برای افراد بالغ روزانه حدود ۱۵۰ تا ۵۰۰ میلی گرم، در یک تا دو دوز تجویز، از راههای خوراکی، تزریق عضلانی یا وریدی میباشد. همچنین این میزان در کودکان ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلی گرم است که دوزهای تجویزی باید در طول شبانه روز تقسیم گردد.
در بیماری پروفیلاکسی این مقدار در بالغین به ۴۵ تا ۶۰ میلی گرم در روز و در کودکان مبتلا به این بیماری نیز ۲۰ تا ۵۰ میلی گرم میباشد. همچنین از این دارو به همراه دفروکسامین به میزان ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی گرم در روز استفاده میشود. ( لازم به ذکر است که حتما میزان و دوز مصرف را با پزشک خود مشورت بفرمایید)
ویتامین C یا آسکوربیک اسید را بهتر بشناسید!
ویتامین C یا همان اسید اسکوربیک از انواع ویتامین‌های محلول در آب است که در بدن ساخته نمیشود و باید حتما آن را از مواد غذایی جذب کرد. از آنجایی که حرارت باعث ازبین رفتن آن میشود، در بدن ذخیره نشده و باید روزانه مقدار مورد نیاز بدن را مصرف کنیم.
ویتامین C در میوه و سبزیجات زیادی موجود است که از جمله مهمترین آنها میتوان به گروه مرکبات مثل پرتقال و لیمو اشاره کرد. همچنین میزان زیادی ویتامین C در گریپ فروت، انواع فلفل شیرین (قرمز، زرد، سبز)، کیوی، بروکلی، توت فرنگی، گوجه فرنگی، کلم قرمز، گل کلم و طالبی اما در غلات به هیچ‌وجه وجود ندارد. ویتامین C یکی از ویتامین‌های حیاتی بدن بوده و برای فعال کردن دیگر ویتامین‌ها و پش‌برد بسیاری از فعالیت‌های سلولی لازم است.
خواص ویتامین C
خواص ویتامین C در ساخت کلاژن، که یک پروتئین مهم در ساختمان پوست و استخوان و بسیاری از بافت‌های بدن است؛ نقش مهمی دارد. همچنین خواص ویتامین C در ساخت ال کارنیتین و برخی از مواد شیمیایی که برای انتقال پیام‌های عصبی مورد استفاده بدن هستند؛ نقش مهمی را ایفا میکند. ویتامین C برای عملکرد بهتر دستگاه ایمنی بدن ضروری است و در بهبود زخمها با تولید کلاژن لازم، موثر است. همچنین ویتامین C جذب آهن از روده‌ها را افزایش میدهد که این خود در جلوگیری از کمخونی بسیار موثر است.
مهمترین خواص ویتامین C، اثر آنتی‌اکسیدانی در برابر رادیکال‌های آزاد است که توسط آن در مقابل سرطان‌ها از بدن محافظت میکند. علاوه‌بر آن اثر آنتی‌اکسیدانی ویتامین C از رسوب‌گیری دیواره شریان‌ها و ایجاد تصلب شراین (آترواسکلروز) پیشگیری کرده و در پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی بسیار مهم است.
همچنین ویتامین C موجب ترشح ماده‌ای طبیعی از دیواره رگ‌ها میشود که در گشاد کردن رگ‌ها و کاهش فشار خون تاثیر زیادی دارد. همچنین ویتامین C با تاثیرگذاری بر روی سنتز انتقال دهنده‌های عصبی و فعالیت مغزی اثر گذاشته و عملکرد مغز را بهتر می‌نماید. اثر شناخته شده ویتامین C در جلوگیری از سرماخوردگی بر همگان محرز است و همچنین اثر ویتامین C در رفع خستگی ماهیچه‌ها در ورزشکاران شناخته شده است.
علائم کمبود ویتامین C
از علائم کمبود ویتامین C این است که می تواند موجب بیماری آسکوروی شود که علائمی مثل خونریزی‌های زیر پوستی و مخاطی، عدم بهبود زخمها، درد مفاصل، خونریزی لثه‌ها و از دست دادن دندانها را ایجاد میکند و در مراحل شدیدتر کمبود ویتامین C موجب کمخونی نیز میگردد که علت آن را پیشتر گفتیم و به توانایی ویتامین C در کمک به جذب آن برمی‌گردد. ویتامین سی را میتوان به صورت طبیعی از میوه و سبزیجات و یا به صورت مکملهای دارویی از داروخانه‌ها تهیه کرد.
قرص ویتامین C بهتر است یا قرص جوشان ؟!
مکمل ویتامین C به صورت قرص‌های ساده ویا قرص‌های جوشان وجود دارد. مصرف روزانه تا ۲۰۰۰ میلیگرم ویتامین C برای افراد مجاز است. البته افرادی سیگاری باید ۳۵ میلیگرم بیشتر از افراد معمولی استفاده کنند تا بتواند تاثیر خود را روی سلامتی آنها داشته باشد. در پاسخ به سوال «قرص ویتامین C بهتر است یا قرص جوشان؟!» باید بگوییم هردو جذب خوبی دارند، اما قرص جوشان میتواند روی معده تاثیر منفی گذاشته و سبب ایجاد رفلاکس معده ویا درد و ناراحتی شود. به همین دلیل از نظر پزشکان اغلب قرص ویتامین C ارجحیت دارد و توصیه میشود. همچنین لازم است بدانید که مکمل ویتامین C را با آب زیاد مصرف نکنید، زیرا محلول در آب بوده و با سرعت از بدن دفع میشود.
آمپول ویتامین C برای چیست؟
طی سالیان متمادی بیمارانی که به علت نارسایی کلیوی، دیالیز و همودیالیز می‌شدند؛ از خستگی و احساس ضعف شدید رنج می‌بردند. در بررسی‌های انجام شده معلوم شد که تزریق آمپول ویتامین C به این بیماران موجب کاهش خستگی و افزایش انرژی آنها میگردد.
در حقیقت آمپول ویتامین C خاصیت درمانی دارد و به دلیل سرعت ورود آن به بدن میتواند سریع‌تر در واکنش‌ها استفاده شده و بهبودی ایجاد کند. همچنین ممکن است این دارو برای افرادی که به بیماریهای ویروسی یا باکتریایی مبتلا هستند و نمی‌توانند تغذیه خوبی داشته باشند ویا دچار استفراغ و حالت تهوع هستند، تزریق شود تا در بهبود آنها تاثیر گذاشته و سرعت بهبودی و سیستم ایمنی آنها را افزایش دهد.
مرجع استفاده شده: