پوش باتن یا شستی چیست؟

برخی از قطعات در عین سادگی ظاهر و ساختار، بسیار کاربردی هستند و حضور آن‌ها در صنایع مختلف لازم و ضروری است. پوش باتن یکی از تجهیزات موجود در صنعت برق است که استفاده از آن در قسمت‌های مختلف ماشین‌آلات صنعتی و … بسیار رواج دارد.

آشنا بودن با این قطعه می‌تواند در استفاده و به‌کارگیری آن مؤثر باشد. در همین راستا موضوع موردبررسی این محتوا را به‌طور کامل به پوش باتن اختصاص داده‌ایم، پس ما را تا پایان همراهی کنید.

پوش باتن چیست؟

پوش باتن را معمولاً بانام شستی نیز می‌شناسند که عملکردی بسیار ساده، اما کاربردی را داراست. پوش باتن را می‌توان یک ابزار سوئیچی دانست که در کنترل کردن ماشین‌آلات صنعتی و فرآیندهایی دیگر به کار گرفته شوند.

برای خرید انواع پوش باتن اشنایدر الکریک لطفا کلیک کنید.این قطعات در و ماشین‌های صنعتی بسیار به کار می‌روند و نحوه عملکردان ها به این صورت است که با پذیرش یک نیرو مکانیکی خارجی که معمولاً از طرف کاربر است، می‌تواند تغییراتی را در جریان الکتریکی ایجاد کند.

بدنه پوش باتن ها را بسیار محکم می‌سازند که معمولاً جنس آن از پلاستیک سخت و فشرده و یا فلز است. سطح روی پوش باتن که به‌صورت دکمه است را بسیار صاف می‌سازند تا در زمان فشار دادن و استفاده از آن، آسیبی به انگشتان دست وارد نشود. سرپوش باتن معمولاً اشکال هندسی دایره یا مربع را داراست.

پوش باتن‌ها باهدف‌های مختلفی مورداستفاده قرار می‌گیرند که می‌تواند راه‌اندازی، توقف و قطع، ایجاد تغییر در نحوه کار و … در مدارهای فرمان را به همراه داشته باشد. برای کار با پوش باتن‌ها می‌توان از طریق فشار دادن، ضربه، مشت و … از آن‌ها استفاده کرد که استفاده از هرکدام از این موارد، به طراحی سرپوش باتن ها بستگی دارد.

انواع مدل‌های پوش باتن

حال که با تعریف پوش باتن آشنا شدید، لازم است که انواع مدل‌های آن را به شما معرفی کنیم.

برخی از پرکاربردترین مدل‌های پوش باتن عبارت‌اند از:

پوشن باتن عادی

این نوع از کلیدهای پوش باتن در رنگ‌های مختلفی مانند قرمز، زرد، سبز و … ساخته می‌شوند که برای ساخت سرپوش باتن ها از اشکال هندسی چون دایره، مربع و مستطیل استفاده می‌شود.

برای خرید محصولات اشنایدر الکتریک لطفا کلیک کنید.استفاده از این نوع شستی ها بیشتر برای راه‌اندازی، توقف و … است و معمولاً برای استفاده در زمان‌هایی است که هیچ‌گونه حالت اضطراری وجود نداشته باشد.

پوش باتن چراغ‌دار یا بدون چراغ هر دو در بازار موجود هستند و می‌توان متناسب با محیط استفاده آن، هرکدام را خریداری کرد.

پوش باتن با عملگر چندگانه

این نوع از پوش باتن‌ها بسیار کاربردی هستند زیرا نیاز نیست که برای هر مدار فرمان یک پوش باتن را استفاده کرد و از شلوغ شدن و سیم‌کشی‌های زمان‌بر جلوگیری می‌کند. پوش باتن با عملگر چندگانه در مقابل پوش باتن با عملگر تک قرار دارد که تنها می‌تواند برای کنترل یک مدار فرمان مورداستفاده قرار بگیرد.

استفاده از پوش باتن با عملگر چندگانه مزیت‌هایی چون کاهش هزینه‌ها، عیب‌یابی سریع‌تر، کمتر کردن میزان سیم‌کشی و … را به همراه دارد.

پوش باتن قارچی

یکی دیگر از انواع مدل‌های شستی ها، شستی یا پوش باتن قارچی است که ظاهری شبیه به قارچ دارد. استفاده از این مدل شستی بیشتر در زمان‌هایی که باید فشار دادن و استفاده از پوش باتن با سرعت‌بالا همراه باشد، استفاده می‌شود.

معمولاً استفاده از شستی قارچی بارنگ قرمز برای زمان‌های اضطراری و استفاده از همین شستی بارنگ‌های دیگر، برای مواقع و زمان‌های عادی است.

این نوع از پوش باتن ها خود به دودسته معمولی و قفل شو تقسیم می‌شوند. لازم به ذکر است قیمت پوش باتن ها با یکدیگر متفاوت‌اند و این قیمت کاملاً تحت تأثیر کیفیت، ابعاد و … است.

 

انواع پوش باتن ها

در قسمت قبلی انواع مدل‌های پوش باتن را ذکر کردیم و در این قسمت قصد داریم، انواع پوش باتن را ازلحاظ نوع استفاده معرفی کنیم که به دو گروه تقسیم می‌شوند.

این دو گروه عبارت‌اند از:

پوش باتن های فشاری

در این نوع مدل از شستی ها، برای استفاده کافی است که آن را فشار دهیم. با فشار دادن عمل قطع یا وصل جریان را انجام می‌دهیم و اگر دست خود را برداریم، مدار به حالت قبلی خود بازخواهد گشت. پس اگر بخواهیم قطع یا وصل بودن جریان ادامه داشته باشد، باید دست خود را از روی شستی برنداریم.

پوش باتن های صفر و یک

این نوع از پوش باتن ها کاملاً برخلاف پوش باتن های فشاری عمل می‌کنند زیرا با فشار دادن آن، وضعیت تغییر می‌کند و با برداشتن دست خودمدار در همان حالت باقی می‌ماند. در این نوع از شستی ها می‌توان برای بازگرداندن و تغییر حالت دوباره، پوش باتن را فشار داد.

معنا و مفهوم رنگ‌های پوش باتن

همان‌طور که گفته شد، پوش باتن ها در رنگ‌های مختلفی تولید می‌شوند که به‌صورت پوش باتن چراغ‌دار یا فاقد آن هستند. برخی از این رنگ‌ها عبارت‌اند از:

• رنگ سبز: برای راه‌اندازی و شروع به کار
• رنگ قرمز: برای توقف دستگاه

کاربرد پوش باتن

خرید پوش باتن به دلایل زیادی می‌تواند صورت بگیرد، اما به‌طورکلی می‌توان گفت که در تجهیزات و وسایل الکتریکی منازل، ماشین‌آلات صنعتی، تجهیزات مکانیکی، تابلو فرمان و … استفاده می‌شوند که برای راه‌اندازی، قطع و … به کار گرفته می‌شوند

عملکرد پوش باتن اشنایدر

پوش باتن غالبا یک فنر داخلی دارد تا زمانی که فشار داده شد و عمل مورد نظر را انجام داد، به صورت خودکار به حالت اولیه خود برگردد. در نمونه قفل شو، پوش باتن پس از فشردن، قفل شده و تنها در صورت چرخاندن سری کله قارچی مانند  در جهت عقربه های ساعت آزاد شده و به حالت اولیه باز می گردد.

در نمونه قفل شو کلید دار مانند ، می توان توسط کلیدی که روی سری کله قارچی تعبیه شده، پوش باتن را قفل کرد تا به هیچ وجه اجازه فشرده شدن و عمل کردن را نداشته باشد. این کاربرد در مناطق عملیاتی حیاتی استفاده می گردد تا تنها افراد واجد شرایط امکان دسترسی به پوش باتن را داشته باشند.

کدبندی پوش باتن ها بر اساس رنگ آن ها صورت می گیرد، بنابراین برای هر عملکرد یک رنگ اختصاص داده می شود که از این طریق اپراتور در هنگام انجام کار دچار اشتباه در فشردن دکمه ها نمی شود.

پوش باتن XB4BW3165 با جنس بدنه فلز کروم و عملکرد بازگشت فنری و رنگ سفید جهت لامپ BA9s  بدون لامپ به کار می رود. تعداد کنتاکت کمکی که در این قطعه به کار رفته، ۱NO+1NC است. ولتاژ تغذیه برای راه اندازی این محصول کمتر از ۲۵۰ ولت می باشد.

انواع پوش باتن اشنایدر

برای فرمان قطع و وصل به کنتاکتورها معمولاً از شستی یا پوش باتن استفاده می شود. شستی ها کلیدهای لحظه ای هستند با فشار به یک دکمه تیغۀ هادی حرکت کرده و دو کنتاکت را به هم وصل یا از هم جدا می کند. معمولاً این فرمان توسط دست انسان انجام می گیرد. در بعضی از دستگاه ها از پدال (فرمان باپا) و حرکت های مکانیکی دستگاه و ماشین (میکروسوئیچ) هم استفاده می کنند. معمولاً در مدار فرمان از دو نوع شستی استفاده می شود: شستی وصل (استارت) و شستی قطع (استپ) و ترکیب هر دو. در ادامه انواع پوش باتن اشنایدر بررسی می شود.

۱–شستی استارت (START)

شستی که پس از تحریک یا فشار دادن، کنتاکت قطع را وصل می کند شستی استارت نامیده می شود. به عبارت دیگر شستی استارت در حالت عادی باز بوده با فشار دادن به صورت لحظه ای بسته می شود. در شستی استارت، با برداشتن فشار دست از روی آن کنتاکت مجدداً باز می شود در داخل شستی استارت یک فنر قرار گرفته است که موجب بازگشت آن می گردد. معمولاً رنگ شستی استارت سبز یا مشکی است.

۲–شستی استوپ (STOP)

شستی که پس از تحریک یا فشار دادن، کنتاکت وصل را قطع می کند شستی استوپ نامیده می شود. به عبارت دیگر شستی استوپ در حالت عادی بسته بوده با فشار دادن به صورت لحظه ای باز می شود. در شستی استوپ، با برداشتن فشار دست از روی آن کنتاکت مجدداً بسته می شود در داخل شستی استوپ یک فنر قرار گرفته است که موجب بازگشت آن می گردد، اما مدار کنتاکتور با استفاده از تیغه کمکی (کنتاکت باز) به حالت وصل باقی می ماند. اگر از کمکی استفاده نشود مدار ناپایدار می شود.

البته وقتی که کنتاکتور وصل را به وسیله استوپ قطع کنیم، این موضوع را می توان زمانی که جریان برق شبکه قطع می شود، مشاهده کرد که چگونه مدار کنتاکتور قطع و با برقرار شدن جریان برق کنتاکتور وصل نمی شود مگر اینکه دوباره مدار را استارت کنیم.معمولاً رنگ شستی استوپ قرمز می باشد.

۳– شستی استارت – استوپ دوبل 

شستی استارت استوپ ترکیبی از شستی استارت و شستی استوپ است. به طور کلی برای هر شستی می توانیم از یک شماره دو رقمی استفاده کنیم.

شمارۀ سمت راست (یکان) تعداد تیغه های بسته یعنی استوپ ها و شمارۀ سمت چپ (دهگان) تعداد تیغه های باز یعنی تعداد استارت ها را مشخص می کند مثلاً شستی استوپ استارت دوبل با شمارۀ ۱۱ و شستی استارت تکی با شمارۀ ۱۰ و استوپ تنها با شمارۀ ۰۱ شناسایی می شوند و عدد ۳۲ مشخص کننده یک شستی مرکب است که پنج تیغه دارد سه تای آنها استارت و دو تای دیگر استوپ هستند. جهت فلش روی علامت اختصاری شستی ها تعیین کننده جهت نیرو برای برگشت فنر به جای اولش را مشخص می نماید.

در رسم نقشه های برقی به طور معمول بیشتر دستگاه ها را در حالت قطع (خاموش نرمال) و اتصال تیغه ها را از سمت چپ به راست می کشند. نقشه های اتصال در صورت امکان به شکل عمودی به ویژه برای مدارهای فرمان رسم می شوند.

ساختمان پوش باتن اشنایدر

ساختمان شستی ها مجموعه ای از پیستون، فنر باز گرداننده و مجموعه کنتاکت ها است. در شکل زیر یک شستی فشاری باز (NO) به تصویر کشیده شده است که در حالت باز هیچ جریانی از آنها عبور نمی کند. زمانی که  فشار روی شستی قطع شود پیستون به کمک فنر به موقعیت باز بر می گردد.

عملکرد پوش باتن اشنایدر NO

شستی های بسته (NC) مانند شکل زیر، به منظور باز و بسته کردن یک مدار مورد استفاده قرار می گیرد. کنتاکت ها به صورت عادی بسته بوده و امکان جاری شدن جریان در مدار کنترل وجود دارد. با فشرده شدن شستی کنتاکت ها باز شده و مانع ورود جریان به مدار کنترل می شود. این نوع شستی ها از نوع اتصال آنی هستند چون کنتاکت ها تا زمانیکه پیستون فشار داده شود باز است.

عملکرد پوش باتن اشنایدر NC

شستی ها طوری ساخته می شوند که وقتی یک شستی در حالت استارت است، برای مدار دیگر می تواند استوپ باشد.  دارای کنتاکت های باز (NO) کنتاکت های بسته (NC) هستند. در برخی موارد هر دو کنتاکت باز و بسته در یک شستی بکار رفته است. شستی های فشاری ۲۲ میلی متری می تواند حداکثر ۶ مدار را کنترل کند اما شستی های فشاری ۳۰ میلی متری در بیشترین حالت ۱۶مدار را کنترل می کند.

کد رنگی پوش باتن اشنایدر

بر اساس استاندارد بین المللی IEC-204-DIN 4818 استفاده از کدهای رنگی برای و نمایشگرهای نوری توصیه شده است کدهای رنگی زیر برای نمایشگرهای نوری مورد استفاده قرار می گیرد و در تابلوی ساختمان هم کاربرد زیادی دارد.

–شستی قرمز رنگ: برای قطع به کار می رود. با فشردن این شستی یک یا چند موتور را می توان خاموش کرد.

–شستی قرمز قارچی: در مدار کنترل برای قطع اضطراری به کار می رود (همراه با برچسب زرد رنگ).

–شستی سبز رنگ یا سیاه: برای حالت وصل و یا راه اندازی به کار می رود. ( مثلاً: وصل مدار به منبع تغذیه – راه اندازی یک یا چندین موتور با عملکرد معین – راه اندازی قسمت های الکتریکی یک ماشین)

–شستی زرد رنگ: برای راه اندازی در غیر حالت نرمال به کار می رود. (مثلاً: راه اندازی یک موتور در جهت عکس حالت نرمال – راه اندازی یک حرکتی به منظور دوری از خطر) با فشردن این شستی برق تمام قسمت هایی که در مراحل قبل وصل شده بود قطع می گردد.

–شستی سفید و آبی: این شستی ها می توانند برای هر مقصود دیگر مورد استفاده قرار بگیرند.

کاربرد پوش باتن

جعبه فرمان پوش باتن

از جعبه فرمان پوش باتون برای نصب رو کار تجهیزات فرمان دستی و چراغ سیگنال مانند پوش باتن، شستی های قطع اضطراری و … استفاده می شود. انواع شستی های فرمان و چراغ سیگنالی که قطر ۲۲ میلی متر دارند مانند چراغ سیگنال سبز پلاستیکی با (XB5AVB3) و یا امرجنسی کله قارچی پلاستیکی (XB5AS542) می توانند در این جعبه قرار بگیرند.

جعبه فرمان اشنایدر با طبیعت سازگاری دارد و کاملاً بازیافت می شود . این محصول در رده محصول سبز Premium قرار دارد.

جعبه فرمان دو دکمه اشنایدر

جعبه های فرمان اشنایدر الکتریک با توجه به نیاز کاربر در انواع تک دکمه، دو دکمه، سه دکمه و … طراحی و ساخته شده اند.شکل بالا XALD02 یا جعبه فرمان بدون پوش باتن دو دکمه از سری محصولات Harmony XALD اشنایدر است. جنس آن از پلی کربنات بوده و رنگ محفظۀ آن خاکستری روشن و رنگ درپوش آن خاکستری تیره است.

این محصول کاربری راحتی دارد و به سادگی قابل مونتاژ است. دمای مناسب برای نصب و نگهداری آن ۴۰- تا ۷۰ درجه سانتیگراد با درجه حفاظت IK03 طبق استاندارد EN 50102 است.

شستی قارچی یا کلید امرجنسی کله قارچی

پوش باتن های اشنایدر الکتریک دارای انواع مختلفی است، یکی از این مدل ها امرجنسی های کله قارچی هستند. امرجنسی کله قارچی XB5 با عملکرد قفل مکانیکی، برای انجام فرمان های اضطراری به کار می رود. جنس بدنه این محصول پلاستیکی و جنس اتصالات آن آلیاژ نقره است. ولتاژی که برای این محصول در نظر گرفته شده، در رنج ۱۲۰ تا ۶۰۰ ولت AC یا DC قرار دارد.

به طورکلی، کلیدهای امرجنسی یا قطع اضطراری همان طور که از اسم شان مشخص است، برای قطع اضطراری در تابلو برق به کار می روند. عملکرد آنها همانند یک شستی استوپ است که به کنتاکتور وصل می شود، یعنی با فشار دادن شستی، کنتاکتور قطع شده و از این طریق فرمان هشدار صادر می شود.

قطر محل نصب امرجنسی کله قارچی XB5، ۲۲ میلی متر و فاقد لامپ سیگنال بوده و دارای یک کنتاکت NC است که با سرعت آهسته (Slow-Break) عمل می کند.

همچنین عملکرد شستی، قفل مکانیکی است؛ به این معنا که با فشردن شستی، محصول قفل شده و تنها با چرخاندن سری آن در جهت عقربه های ساعت از حالت قفل خارج و آزاد می گردد. بنابراین توصیه می شود در هنگام خرید این محصول به این ویژگی ها برای نصب در تابلو برق توجه شود.

 کلید امرجنسی کله قارچی یا کلید قطع اضطراری اشنایدر

تفاوت پوش باتن با کلید امرجنسی با کلید قطع اضطراری

اشنایدر الکتریک دو نوع پوش باتن تولید می کند:

1. قطع اضطراری با عملکرد قفل مکانیکی

این نمونه پوش باتن بطور مستقیم، عمل باز کردن مدار را انجام می دهد. سرعت باز کردن کنتاکت های NC و در نتیجه تولید فرمان قطع (OFF)، به سرعت پوش باتنی که فشار داده شده است، بستگی دارد.

فرمان قطع (OFF) می تواند (در برخی موارد) قبل از اینکه مکانیسم قفل عمل می کند، در یک لحظه، تولید شود.

1. توقف اضطراری با عمل تریگر (مدار رها ساز) و قفل مکانیکی

عملکرد آن به مانند مدل قبلی، بطور مستقیم مدار را باز می کند. همچنین سرعت باز کردن کنتاکت های NC و در نتیجه تولید فرمان قطع (OFF)، به سرعت پوش باتنی که فشار داده شده است، بستگی دارد.

انرژی ذخیره شده در فنر برای به کار انداختن هر دو مکانیسم قفل کردن و باز نمودن مدار توسط کنتاکت های NC استفاده می شود، به طوری که مکانیزم قفل شدن نمی تواند بدون فرمان قطع ایجاد شود؛ و به طبع، دستور قطع (OFF) هم بدون قفل کردن سیستم نمی تواند تولید شود.

استانداردها و قوانین در پوش باتن و کلید قطع اضطراری چیست؟

عملکرد کلید قطع اضطراری در استاندارهای مربوط به دستگاه ها و ماشین آلات تعریف شده است از جمله استاندارهای ۲۰۰۶/۴۲/EC ، EN/IEC 60204-1، EN ISO 13850 و IEN/IEC 60947-5-5  . در تمامی استانداردهای مذکور، گفته شده که توقف اضطراری بدون مکانیسم قفل شدن و برعکس آن امکان پذیر نیست.

یکی دیگر از کاربردهای کلید امرجنسی برای جلوگیری از بروز حادثه و خطر برای افرادیست که با ماشین آلات سر و کار دارند. احتمال خطر بروز شوک الکتریکی یا آتش سوزی توسط برق هم در استاندارهای بالا گنجانیده شده است. دستگاه ها، برای قطع اضطراری، باید قادر به قفل شدن باشند. برای موارد فوق نیازی نیست که شستی مکانیزم تریگری داشته باشد؛ اما چنین دستگاه هایی هم مجاز هستند و هم مسلماً امن تر ، زیرا در معرض خطر کمتری قرار دارند.

منبع : بابا ادیسون