آیا حکم طلاق دادگاه خارجی در ایران معتبر است؟ + صفر تا صد طلاق توافقی
در پاسخ به این سوال باید توجه داشته باشیم که:
اول: بر اساس ماده 15 قانون جدید حمایت خانواده، امکان اعتبار بخشی به حکم در ایران وجود دارد.
اما رای دادگاه خارجی باید بر اساس موازین قانونی و شرعی در ایران باشد.
ماده 15 قانون حمایت خانواده 1391
امور و دعاوی خانوادگی خود را در محاکم و مراجع صلاحیتدار محل اقامت خویش مطرح کنند، احکام این محاکم یا مراجع در ایران اجراء نمی‌شود مگر آن که دادگاه صلاحیتدار ایرانی این احکام را بررسی و حکم تنفیذی صادر کند.
تبصره – ثبت در کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران به درخواست کتبی زوجین یا مرد با ارائه گواهی اجرای صیغه طلاق توسط اشخاص صلاحیتدار که با پیشنهاد وزارت امور خارجه و تصویب رئیس قوه قضائیه به کنسولگری‌ها معرفی می‌شوند امکان‌پذیر است.
ثبت طلاق رجعی (طلاقی که امکان رجوع و بازگشت در آن وجود دارد) منوط به انقضای عده (مدت زمانی است که پس از طلاق، زن حق ازدواج مجدد ندارد) است.
در طلاق بائن (طلاقی که در آن زن و مرد حق بازگشت و رجوع به یکدیگر را ندارند) نیز زن می‌تواند طلاق خود را با درخواست کتبی و ارائه گواهی اجرای صیغه طلاق توسط اشخاص صلاحیتدار فوق در کنسولگری ثبت نماید.
در مواردی که به درخواست مرد ثبت می‌گردد، زن می‌تواند با رعایت این قانون برای مطالبه حقوق قانونی خود به دادگاه‌های ایران مراجعه نماید.
دوم: رای دادگاه خارجی باید منطبق با قوانین ایران باشد.
در بسیاری از کشورهای خارجی مانند کانادا، ، سوئد، آمریکا، انگلستان و آلمان، رویه جاری رسیدگی به پرونده طلاق با ایران تفاوت های اساسی دارد.
الف: عدم .
ب: عدم تعیین نوع طلاق اعم از رجعی، بائن، غیر مدخوله و …
ج: مشخص نکردن شرایط دوران عده.
د: تصمیم نگرفتن درباره شرایط و نحوه رجوع احتمالی.
اگر رای دادگاه خارجی واجد مشخصات مندرج در قانون حمایت خانواده ایران نباشد، فاقد اعتبار است.
ماده 29 قانون حمایت خانواده جدید
دادگاه ضمن رای خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف جهیزیه، و ، اطفال و حمل را معین و همچنین اجرت‌المثل ایام زوجیت طرفین مطابق تبصره ماده (۳۳۶) قانون مدنی تعیین و در مورد چگونگی و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینه‌های حضانت و نگهداری تصمیم مقتضی اتخاذ می‌کند.
همچنین دادگاه باید با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند. ثبت طلاق موکول به تادیه حقوق مالی زوجه است. طلاق درصورت رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی دایر بر اعسار (نداشتن توانایی مالی) زوج یا تقسیط محکوم به (چیزی که در حکم در خصوص آن تعیین تکلیف شده است) نیز ثبت میشود. در هرحال، هرگاه زن بدون دریافت حقوق مذکور به ثبت طلاق رضایت دهد می‌تواند پس از ثبت طلاق برای دریافت این حقوق از طریق اجرای احکام دادگستری مطابق مقررات مربوط اقدام کند.
در کشورهایی که نماینده رسمی دولت ایران حضور ندارد ثبت صیغه طلاق چگونه است؟
نظریه مشورتی شماره 7/1400/1237 مورخ1400/12/21 اداره حقوقی قوه قضائیه
با توجه به تبصره ماده ۱۵ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ در کشورهایی که وزارت امور خارجه شخص یا اشخاص صلاحیتدار برای اجرای طلاق شرعی را تعیین و معرفی نکرده است و یا به علت دیگری ایران مانند نمایندگی در آن کشور را است، آیا ایرانیان مقیم اینگونه کشورها می‌توانند با مراجعه به مراکز اسلامی (به فردی متشرع – روحانی و امام جماعت مسجد) طلاق شرعی را اجراء کنند؟
آیا گواهی طلاق شرعی این افراد که را رعایت تمامی جوانب و تعیین نوع طلاق است و به امضاء زوجین و شهود رسیده است، قابل تنفیذ است؟
شرایط و ترتیب مقرر در تبصره ماده ۱۵ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ ناظر بر مواردی است که ثبت طلاق توسط کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران موضوع درخواست متقاضی باشد و فرض سوال که ناظر بر درخواست تنفیذ طلاق در دادگاه است، از شمول این ماده خروج موضوعی دارد.
بنا به مراتب فوق، صیغه طلاقی که به سبب نبود کنسولگری و یا عدم معرفی افراد صلاحیتدار از سوی قوه قضاییه در خارج از کشور، نزد اشخاص دیگری جاری شده است، با ارائه مستندات مربوط از جمله ارائه گواهی فرد جاری‌کننده صیغه طلاق و با رعایت قوانین و مقررات حاکم، قابل احراز و تنفیذ از سوی مراجع قضایی ایران است.
شرایط لازم برای تنفیذ طلاقنامه شرعی خارجی
ماده 1291 قانون مدنی
اسناد عادی در دو مورد اعتبار اسناد رسمی را داشته درباره طرفین و وراث و قائم مقام آنان معتبر است.
۱) اگر طرفی که سند بر علیه او اقامه شده است صدور آن را از منتسب الیه تصدیق نماید.
۲) هر گاه در محکمه ثابت شود که سند مزبور را طرفی که آن را تکذیب یا تردید کرده فی‌الواقع امضاء یا مهر کرده است.
بنابراین در اینگونه موارد باید طرفین سند را امضا کرده باشند. یا موضوع توسط دادگاه صالح در ایران تنفیذ شده باشد. در غیر اینصورت طلاق حتی اگر به صورت شرعی هم اجرا شده باشد با عدم حضور زوج باطل است.
چرا که طلاق ایقاع است و نیاز به اراده و خواست مرد دارد. ایقاع مانند عقد (قرارداد)، عمل حقوقی است با این تفاوت که عقد از دو اراده ایجاد میشود اما ایقاع با یک نیز واقع میشود.
زن در موارد معدودی امکان مطالبه صدور حکم طلاق از دادگاه دارد.
در این زمینه می‌توانید از مشاوره دکتر محمدرضا مهری وکیل تخصصی خانواده ایرانیان کانادا استفاده کنید.
شرایط دادخواست صدور حکم تنفیذ طلاق خارج از کشور
این دادخواست در تهران به شعبه 254 دادگاه خانواده محلاتی ارجاع میشود. این شعبه به صورت تخصصی به اختلافات خانواده ایرانیان خارج از کشور رسیدگی می‌کند.
دادخواست باید به همراه همه ضمائم در یکی از دفاتر خدمات قضائی ثبت شود.
در صورت عدم حضور زوجین در ایران، امکان تقدیم و پیگیری دادخواست از سوی وکیل رسمی دادگستری وجود دارد.
ماده 1295 قانون مدنی
محاکم ایران به اسناد تنظیم شده در کشورهای خارجه همان اعتباری را خواهند داد که آن اسناد مطابق قوانین کشوری که در آنجا تنظیم شده دارا میباشد مشروط بر اینکه:
اولا) اسناد مزبوره به علتی از علل قانونی از اعتبار نیفتاده باشد.
ثانیاً) مفاد آنها مخالف با قوانین مربوطه بنظم عمومی یا اخلاق حسنه ایران نباشد.
ثالثاً) کشوری که اسناد در آنجا تنظیم شده به موجب قوانین خود یا عهود اسناد تنظیم شده در ایران را نیز معتبر بشناسد.
رابعاً) نماینده سیاسی یا قنسولی ایران در کشوری که سند در آنجا تنظیم شده یا نماینده سیاسی و یا قنسولی کشور مزبور در ایران تصدیق کرده باشد که سند موافق قوانین محل تنظیم یافته است.
ماده 1296 قانون مدنی
هر گاه موافقت اسناد مزبور در ماده قبل با قوانین محل تنظیم خود به توسط نماینده سیاسی یا کنسولی خارجه در ایران تصدیق شده باشد قبول شدن سند در محاکم ایران متوقف بر این است که وزارت امور خارجه و یا در خارج تهران حکام ایالات و ولایات امضاء نماینده خارجه را تصدیق کرده باشند.
تنفیذ چیست؟
تنفیذ به معنی تایید و امضا و اعتبار بخشی است و هنگامی که حکم یا قراردادی تنفیذ میشود یعنی آن حکم یا قرارداد مورد تایید است و قابلیت اجرا و استناد دارد.
تنفیذ حکم طلاق چیست؟
هرگاه ایرانیان خارج از کشور طلاق بگیرند و بخواهند طلاق خود را به موجب قانون ایران ثبت نمایند، باید دادخواست تنفیذ (تایید) حکم طلاقی که از دادگاه کشور خارجی صادر شده است را مطرح نمایند.
تنفیذ طلاق بدین معناست که در صورت ثبت طلاق در خارج از کشور، باید توسط محاکم ایران تنفیذ شود. البته تنفیذ طلاق منوط به وجود تشریفات و قواعد مشخصی است و در غیر این صورت، رای طلاق صادره مورد تایید قوانین ایران نخواهد بود. در صورتی دادگاه ایران اقدام به تنفیذ طلاق می‌کند که رای صادره توسط دادگاه خارجی واجد شرایط خاصی باشد که عبارتند از اینکه دادگاه خارجی صلاحیت رسیدگی به درخواست طلاق را داشته باشد و نیز اینکه قانون کشور خارجی که حکم طلاق توسط آن صادر شده است، با قانون ایران مغایرتی نداشته باشد.
به گزارش «تابناک»؛ چنانچه مرجع رسیدگیکننده به درخواست طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور، صلاحیت رسیدگی به این موضوع را نداشته باشد، دادگاه ایران رای طلاق صادره را تنفیذ نخواهد کرد. همچنین اگر قانون کشور صادرکننده حکم طلاق با قانون ایران سازگار نباشد، امکان تنفیذ طلاق صورتگرفته بین ایرانیان خارج از کشور توسط دادگاه ایران وجود ندارد.
در گذشته برای ثبت طلاق در خارج از کشور نیازی به تنفیذ دادگاه‌های ایران نبود و در صورتی که طرفین قصد طلاق داشتند، در همان کشور متبوع مراحل طلاق را پشت سر می گذاشتند و در نهایت به ثبت میرسید. در واقع با صدور حکم طلاق توسط دادگاه خارجی، صیغه شرعی صورت می‌گرفت و الزامی مبنی بر تایید آن توسط محاکم ایران وجود نداشت. اما بعد از تصویب قانون جدید در ارتباط با طلاق، ثبت همه طلاقها منوط به حکم دادگاه خانواده شد و در نتیجه ثبت آن در خارج از کشور متوقف شد.
البته در حال حاضر رای طلاق صادره از دادگاه‌های خارجی باید به تایید کنسولگری ایران برسد. تایید حکم طلاق کشور خارجی توسط کنسولگری ایران، تقاضای طرفین را برای این امر تقریبا آسانتر کرده است. در واقع ایرانیان خارج از کشور به راحتی می‌توانند طلاق خود را از این طریق در ایران به ثبت برسانند.
ثبت طلاق در خارج از کشور
ثبت طلاق در خارج از کشور برای ایرانیان طبق قوانین و مقررات خاصی صورت میگیرد و هر ساله در بسیاری از کشورهای جهان این موضوع در حال وقوع است. البته ثبت طلاق برای ایرانیهایی که در کشورهای مختلف دنیا اقامت دارند، مطرح است که اجرای آن باید از طرف دادگاه‌های ایران تایید شود. مطابق ماده ۶ قانون مدنی، قانون ایران در مورد نکاح و طلاق کلیه اتباع ایرانی ولو اینکه مقیم خارج از کشور باشند، اجرا خواهد شد.
بدین ترتیب حتی اگر ازدواج یا طلاق افرادی که تابعیت ایرانی دارند در خارج از کشور به ثبت برسد، مطابق قانون ایران رفتار میشود. به همین جهت در صورتی که طلاق بین اشخاص ایرانی در خارج از کشور ثبت شود، اجرا شدن آن منوط به تفیذ یا تایید محاکم ایران است؛ بنابراین، طرفینی که اقدام به ثبت طلاق در خارج از ایران میکنند، باید نسبت به این مساله واقف باشند که مقررات و قواعد ایران در این زمینه جاری میشود، چون تصور اغلب افراد این است که طلاق در هر کشوری به ثبت رسید، باید مفاد آن طبق قوانین همان کشور به اجرا درآید، اما در حقیقت، اجرا و تاییدیه ثبت طلاق در خارج از کشور منوط به قوانین ایران است.
ممکن است زوجین به دلایل مختلف از روند ثبت طلاق و تایید آن توسط کنسولگری ایران اطلاع کافی نداشته باشند و همین امر روند طلاق را با مشکل مواجه کند. بسیاری از مواقع زوجین در مهلت قانونی اقدام به تایید طلاق توسط کنسولگری نمیکنند که می‌تواند به عدم ثبت طلاق منجر شود. در این صورت طرفین باید مجددا برای ثبت طلاق اقدام کنند و همه مراحل انجامشده را دوباره به جریان بیندازند.
البته علاوه بر این موضوع، چنانچه تشریفات قانونی طلاق حتی در کشور خارجی توسط زوجین صورت نگیرد، نه تنها در کشور متبوع این واقعه به ثبت نمیرسد، بلکه مطابق قوانین ایران باطل خواهد بود.
لازم به ذکر است که نحوه اجرای طلاق توسط دادگاه ایران تا حد زیادی به قوانین کشور صادرکننده بستگی دارد؛ به طور مثال چنانچه زوجین در کشوری اقامت داشته باشند که قانون محل اقامت را صالح بداند، حکم طلاق طبق قانون آن کشور صادر میشود. در این صورت اجرای آن حکم در ایران بسیار دشوار خواهد بود. اجرای طلاق در قانون ایران مطابق با تشریفات خاصی انجام میشود؛ از جمله اینکه صیغه طلاق باید خوانده شود و دو نفر به عنوان شاهد، صیغه طلاق را بشنوند.
در کشورهای خارجی، اجرای طلاق بر عهده کنسولگری‌های ایران در آن کشور است و زوجین باید پس از صدور حکم طلاق به کنسولگری ایران در آن کشور مراجعه کرده و طلاق را با رعایت تشریفات قانونی به ثبت برسانند.
درخواست تنفیذ طلاق برای ایرانیان خارج از کشور
در شرایطی که زوجه درخواست طلاق دارد و مقیم خارج باشد، اما زوج تمایلی به طلاق ندارد (چه مقیم خارج باشد یا نباشد)، در این صورت راهکار‌های مختلفی را میتوان برای زوجه در نظر گرفت. زوجه می‌تواند با ارسال وکالت در طلاق به شخصی که مقیم ایران است، درخواست طلاق را از دادگاه خانواده ایران درخواست کند. همچنین زوجه می‌تواند با مراجعه به دادگاه خارجی محل اقامت خود، درخواست طلاق خود را ارائه دهد.
البته در صورتی دادگاه ایران حکم طلاق مرجع خارجی را تنفیذ می‌کند که علاوه بر داشتن صلاحیت، قانون ایران مورد تایید آن کشور باشد؛ یعنی اگر زوجه از طریق دادگاه کشور خارجی اقدام به طلاق کند و قانون ایران توسط آن کشور مورد تایید نباشد، درخواست تنفیذ طلاق از سوی زوجه مورد قبول نخواهد بود.
حال در شرایطی زوج که مقیم خارج است، تقاضای طلاق دارد، ولی زوجه با این درخواست موافق نیست. با توجه به اینکه در قانون ایران طلاق با مرد است، زوج می‌تواند به دادگاه محل اقامت خود مراجعه و با اخذ رای طلاق، درخواست تنفیذ آن را از دادگاه‌های ایران درخواست کند. چنانچه در این زمینه مشکل قانونی خاصی وجود نداشته باشد، درخواست طلاق زوج از سوی محاکم ایران تنفیذ می شود.
در صورتی که هر دو طرف (زوج و زوجه) نسبت به طلاق موافق باشند، می‌توانند به سفارتخانه یا دفاتر کنسولگری ایران در کشور متبوع مراجعه کنند. در این صورت، رای طلاق صادره از سوی مرجع رسیدگیکننده خارجی به دفاتر کنسولگری فرستاده شده و برای تنفیذ طلاق به دادگاه‌های ایران ارجاع داده میشود. درخواست تنفیذ برای طلاق توافقی مراحل آسانتری دارد و زوجین با گذراندن برخی مراحل قانونی خاص می‌توانند در خارج از ایران از هم جدا شوند.
نکاتی پیرامون تنفیذ طلاق
هرگاه یکی از زوجین مقیم خارج از کشور باشد، دادگاه محل اقامت طرفی که در ایران اقامت دارد، برای رسیدگی صالح است.
اگر زوجین مقیم خارج از کشور باشند، ولی یکی از آنان در ایران سکونت موقت داشته باشد، دادگاه محل سکونت فرد ساکن در ایران صالح است. چنانچه هر دو در ایران سکونت موقت داشته باشند، دادگاه محل سکونت موقت زوجه برای رسیدگی صالح است و هرگاه هیچ یک از زوجین در ایران سکونت نداشته باشند، دادگاه شهرستان تهران صلاحیت رسیدگی را دارد، مگر آن که زوجین برای اقامه دعوی در محل دیگر توافق کنند.
هرگاه ایرانیان مقیم خارج از کشور، امور و دعاوی خانوادگی خود را در محاکم و مراجع صلاحیتدار محل اقامت خویش مطرح کنند، احکام این محاکم یا مراجع در ایران اجرا نمی‌شود، مگر آن که دادگاه صلاحیتدار ایرانی، این احکام را بررسی و حکم تنفیذ صادر کند.
ثبت طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور در کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران به درخواست کتبی زوجین یا زوج با ارائه گواهی اجرای صیغه طلاق توسط اشخاص صلاحیـتدار که با پیشنهاد وزارت امور خارجه و تصویب رییس قوهقضاییه به کنسولگری‌ها معرفی می‌شوند، امکان‌پذیر است.