ضرورت ایجاد موزه صنعت فولاد کشور

درباره موزه صنعت فولاد

به گفته دانیال زاده؛ یکی از آرزوهای بحق و دیرینه ملت بزرگ ایران دستیابی به تکنولوژی‌های جدید در صنعت فولاد بود که پس از فراز و نشیب‌‌‌های زیاد، سرانجام در دهه چهل محقق شد و به دنبال آن، توسعه صنعت فولاد کشور را رقم زد. با گذشت حدود 57 سال از این رویداد مهم، آثار و دستاوردهای شگرفی در تربیت نیروی انسانی توانمند، رشد و توسعه همه‌جانبه صنعت فولاد کشور محقق شده است و تنها راه حفظ آثار ارزشمند و تاریخ‌ساز این صنعت مهم و انقلاب صنعتی در کشور، شکل‌گیری موزه ویژه صنعت فولاد کشور و نمایشگاه دائمی از دستاوردها و افتخارات این صنعت است.

گرچه تفکر راه‌اندازی چنین موزه‌ای در دهه هشتاد در «مادر صنعت فولاد کشور» یعنی ذوب‌آهن اصفهان، کلید خورد و خبر آن نیز در بعضی رسانه‌های کشور منعکس شد، اما به دلایل مختلف، از جمله نبود ساختار و برنامه هدفمند و از طرفی با تغییر مدیریت‌ها و وجود سلایق شخصی مدیران ادواری در این حوزه و عدم‌حمایت جدی متولیان حوزه میراث فرهنگی، تاکنون این مهم مسکوت مانده است.

متاسفانه طی گذشت 57 سال از تاریخ پر افتخار ذوب‌آهن اصفهان، به دلیل نبود ساختار و مکانی مناسب جهت حفظ آثار و دستاوردها، بسیاری از این میراث‌های گرانبها از دست رفته و برخی هم که موجود است روبه فراموشی و نابودی است. از این رو می‌طلبد که تا دیر نشده با ایجاد مکانی مناسب در گنجینه‌ای ویژه، کلیه اسناد و دستاوردهای صنعت فولاد کشور، به‌ویژه ذوب‌آهن اصفهان و صنایع بزرگ دیگر، حفظ و نگهداری شود.

شایسته است که مسوولان و متولیان مربوطه از جمله وزارتخانه‌های میراث فرهنگی، صمت، تعاون، کار، شورای عالی انقلاب فرهنگی و اعضای محترم هیات دولت، این موضوع مهم را در دستور کار قرار دهند تا بتوان از دستاوردهای ارزشمند صنعت فولاد کشور حفظ و نگهداری کرد.

چند نکته در خصوص راه‌اندازی موزه صنعت فولاد کشور:

صنعت فولاد، از صنایع زیرساختی و مهم محسوب می‌شود و به دلیل فواید زیاد آن، بسیار مورد حمایت است. این صنعت در توسعه هر کشوری نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. در ایران نیز تولید و مصرف فولاد تاثیر قابل‌توجه و زیادی بر رشد و شکوفایی کشور داشته و دارد. صنایع فولاد ایران یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین صنایع فلزی کشور است که در تولید و فرآوری فولادی و محصولات مرتبط، اشتغال‌زایی و قطع وابستگی به خارج نقش بسیار مهمی دارد.

اگرچه استفاده از فولاد در بعضی از متون به سه‌هزار سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد اما با این حال از قرن 19 میلادی و با ظهور انقلاب صنعتی، فولاد به تدریج سر از صنایع دیگری از جمله خودروسازی یا کشتیرانی در آورد. همان‌طور که می‌دانیم در آثار و منابع دینی از جمله «قرآن مجید» به آهن و منافع زیاد آن اشاره مستقیم شده است. هم اکنون نمونه‌هایی از مصنوعات آهن و فولاد را در موزه‌ها و اماکن بازمانده تاریخی در سطح جهان مشاهده می‌کنیم.

مصادیق و نمونه‌های این آلیاژ منحصر به فرد و کارآمد در تولید ابزار کشاورزی، ادوات جنگی و شکار، لوازم منزل و بخشی از معماری از زمان‌های دور تاکنون خود را به طور ملموس نشان داده و جای نگرانی است که بسیاری از این مصنوعات و میراث ارزشمند که به دست صنعتگران ایران زمین در دوره‌های مختلف تاریخی شکل گرفته، در موزه‌های خارج از کشور نگهداری شوند.  تولید و استفاده از آهن و صنایع فولاد به صورت انبوه و کارخانه‌ای از سه قرن پیش موضوع مورد تاکیدی در ایران بود.

با وجود همه اصراری که برای راه‌اندازی کارخانه ذوب‌آهن در ایران وجود داشت، اما همیشه با موانع زیادی از طرف کشورهای استعمارگر و زیاده خواه و همچنین عوامل و مزدوران داخلی آنها مواجه می‌شد تا اینکه این آرزوی دیرینه، طی سال‌های 1344 (انعقاد قرارداد) و 1346 (کلنگ زنی و آغاز ساخت) در منطقه دشت طبس اصفهان (زرین شهر) محقق شد و در سال 1351 با اولین ذوب چدن از مجرای کوره بلند شماره یک، شور، شادمانی و غرور ملی همه کشور را فراگرفت و مسیر توسعه صنعت فولاد کشور هموار شد.

ذوب‌آهن اصفهان «مادر صنعت فولاد کشور» و به قول بعضی از بزرگان کشور، موتور محرکه و پیشران صنایع فولاد کشور محسوب می‌شود و از طرفی، فولاد مبارکه به عنوان مولود انقلاب اسلامی، نماد واقعی و موفق در توسعه این صنعت را در کارنامه درخشان خود دارد.

 این مجتمع عظیم صنعتی در تاریخ پر افتخار 30 ساله خود، علاوه بر توسعه و افزایش تولید، در عرصه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی نقش‌آفرینی کرده و صاحب دستاورد‌های ارزشمند و ماندگاری است. بنابراین ایجاد موزه و نمایشگاه دائمی و ویژه از آثار و مفاخر این صنایع بزرگ در جهت حفظ و ماندگاری آنها و انتقال به نسل‌های آینده بسیار ضروری است.

دستاوردها، آثار و مفاخر ارزشمند صنعت فولاد کشور بسیار گسترده است و بجاست که تا دیر نشده، موزه و نمایشگاه دائمی صنعت فولاد در آغوش «مادرصنعت کشور»، پایه‌ریزی و ایجاد شود تا با همکاری دیگر صنایع مرتبط ضمن جمع‌آوری کلیه اسناد و آثار، بتوان کلیه دستاوردهای حوزه‌های صنعت و معدن و صنایع معدنی دیگر را هم در آنجا به نمایش گذاشت.

ضرورت ایجاد موزه صنعت فولاد کشور

بابک نگاهداری رییس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در نخستین گردهمایی بین‌المللی تحول، تعالی و توسعه زنجیره ارزش فولاد و معدن افزود: توسعه صنعت فولاد برای دستیابی به اهداف توسعه‌ای صنعتی اهمیت دارد و به عنوان یک صنعت مادر، محصولاتی را برای استفاده در سایر صنایع تولید می‌کند.

به عبارت دقیق‌تر، توسعه صنعت فولاد، زمینه‌ای را برای تسهیل تولید بسیاری از محصولات واسطه‌ای و نهایی صنعتی فراهم می‌کند و موجب تعمیق زنجیره‌های تولید در بسیاری از شاخه‌های صنعتی خواهد شد. انواع صنایع ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی، توربین‌ها و تجهیزات نیروگاهی، خودرو، کشتی‌سازی، ساختمان‌سازی و … همگی صنایعی هستند که از محصولات صنایع فولاد استفاده می‌کنند.

وی بابیان اینکه صنعت فولاد معمولاً در کشور‌های مختلف به‌عنوان یک صنعت استراتژیک و دارای اولویت مطرح است گفت: صنعت فولاد زمانی می‌تواند کاملاً در خدمت اهداف توسعه صنعتی قرار گیرد که توسعه زیربخش‌ها و انواع خاص محصولات آن با توجه به استراتژی توسعه صنعتی و اولویت‌های تعیین شده توسط آن صورت گیرد.

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی افزود: اقتصاد ایران با برخورداری از صادرات ۵ میلیارد دلاری محصولات فولادی و برخورداری از یک و ۶ دهم درصدی از کل ذخایر سنگ معدن دنیا، ظرفیت مناسبی برای توسعه این صنعت و بهره‌گیری از آن در برای تقویت توسعه صنعتی دارد.

با این وجود، علی‌رغم این ظرفیت‌های صنعتی، صنایع فولاد امروزه با مسائلی، چون مسئله تامین انرژی، مسئله تامین سنگ آهن، وجود ظرفیت‌های خالی در پایین‌دست و تولید محصول با ارزش افزوده پایین، روبرو است، این چهار مسئله که مهمترین مسائل این صنعت را تشکیل می‌دهند منجر به محقق نشدن انتظارات از این صنعت مادر برای کمک به توسعه صنعتی کشور شده است.

نگاهداری به راهکار‌های بهبود عملکرد صنعت فولاد و رفع موانع و مشکلات اشاره کرد و گفت: یکی از این راهکار‌ها حرکت تدریجی به سمت واقعی کردن قیمت نهاده‌های تولید به منظور افزایش بهره‌وری واحد‌های موجود و غلبه بر معضل تامین انرژی، جلوگیری از احداث واحد‌های کوچک مقیاس در حلقه‌های مختلف زنجیره و حرکت به سمت روش کوره بلند است.

وی افزود: راهکار دیگر تلاش برای تکمیل اکتشافات عمقی در کشور برای غلبه بر معضل تامین سنگ آهن و دستیابی به تامین پایدار سنگ آهن، زمینه سازی برای معدن کاری خارجی، انجام توافقات تجارت آزاد با کشور‌های مختلف برای تهاتر مواد اولیه و محصولات فولادی، توسعه فناوری‌های جدید برای استفاده از منابع کم‌عیار است.

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس تدوین استراتژی توسعه صنعتی را به عنوان نقشه راه توسعه صنایع دانست و گفت: توسعه خط تولید در زنجیره ارزش فولاد، مطابق با نیاز‌های سایر بخش‌های صنعتی و بویژه بخش‌های پیشران و دارای بیشترین تاثیر بر اهداف ملی صورت گیرد.

وی در ادامه به توسعه صادرات محصولات فولادی با ارزش افزوده بالا ازطریق توسعه دیپلماسی تجاری اشاره کرد و افزود: شاخص عملکرد صنعتی کشور نشان دهنده ارزش افزوده بالا و صادرات است که رتبه ایران در بین کشور‌های دنیا حدود ۵۵ است. وقتی ترکیب صادرات را می‌بینیم حدود ۱۰ درصد از صادرات، به صادرات صنعتی اختصاص پیدا می‌کند.

نگاهداری با بیان اینکه در برنامه هفتم توسعه برای صنعت فولاد کشور فرصت‌های بسیار متنوعی فراهم شده است گفت: دو موضوع در این بین بسیار قابل توجه است که یکی از آن‌ها قالب‌های دانش‌بنیان است که در سال‌های گذشته شکل گرفته و باید تا ده سال آینده هدف خود را به سمت ارزش افزوده بالا و حل مشکلات پیش ببرد.

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس افزود: پیشنهاد کرد برای اینکه صنعت فولاد با چالش تامین انرژی به نحوه بهتری مواجه شود، نهاده‌های تولید را به قیمت واقعی عرضه کند. حرکت به سمت کوره بلند و ایجاد واحد‌های کوچک، اکتشافات عمیق‌تر سنگ‌آهن، زمینه‌سازی برای معدن‌کاری خارجی، توسعه فناوری‌های نوین برای استفاده از منابع کم‌عیار در صنعت فولاد، توسعه صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا ازجمله طرح‌های پیشنهادی مرکز پژوهش‌های مجلس برای رشد صنعت فولاد کشور بود.