ارز ترجیحی مفسده یا کمک حال تأمین کنندگان و مصرف کنندگان تجهیزات پزشکی؟

آنا گزارش می‌دهد؛

گروه سلامت خبرگزاری آنا،یاسر مختاری؛ سال 97 و هزمان با نوسانات ارزی در کشور، دولت وقت برای جلوگیری از تأثیر تغییرات نرخ ارز بر زندگی مردم ارزی را با عنوان ارز ترجیحی به کالاهای اساسی از جمله دارو و تجهیزات پزشکی اختصاص داد.

این ارز در دوران کاری دولت سیزدهم طی طرحی با عنوان دارویار از دارو حذف و در سال 1402 از شیرخشک حذف شد. در واقع ارز مربوطه با قیمت آزاد محاسبه کرده و مابه‌التفاوت آن را به بیمه‌ها دادند تا گفته طراحان طرح آسیبی به مردم وارد نشود و پرداختی از جیب آنها افزایش پیدا نکند. فعالان حوزه تجهیزات پزشکی نیز انتظار داشتند پس از دارو و شیر خشک نوبت به دیگر کالاهای سلامت یعنی تجهیزات پزشکی برسد و ارز ترجیحی آن حذف شود.

در نمایشگاه سلامت بنیان که زمستان سال گذشته برگزار شد، مسئولان سازمان غذا و دارو از راه‌اندازی طرحی مشابه دارویار با عنون تجهیزیار سخن گفتند و به گونه‌ای به پیشواز حذف ارز ترجیحی که مورد انتقاد گروه‌هایی از تولید کنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی بود، رفتند.

مردادماه امسال سید حیدر محمدی رئیس سازمان غذا و دارو در گفت‌وگویی با آنا خبر از آماده سازی طرح «تجهیزیار» و ارسال آن به سازمان برنامه و بودجه داد و ابراز امیدواری کرد که با وجود تغییر رئیس سازمان برنامه و بودجه  این طرح نهایی و مورد تصویب قرار بگیرد.

نگرانی‌های وزیر بهداشت

زمزمه‌های حذف ترجیحی در حالی آرام آرام می‌خواست که رنگ واقعیت به خود بگیرد که روز گذشته محمدرضا ظفرقندی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از نگرانی‌های خود برای سرنوشت بیماران در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی گفت.

وزیر بهداشت در مراسم و تودیع و معارفه یکی از معاونان این وزارت‌خانه اظهار کرد: نگرانی جدی ما این است که اگر در نیمه دوم سال، ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی را نیز مانند دارو حذف کنیم، بدون شک با کمبود تجهیزات پزشکی در بیمارستان ها رو به رو خواهیم شد.

سخنان وزیر بهداشت نه خبر از اجرای حذف ارز ترجیحی می‌دهد  و نه از تداوم آن با این حال، تجربه طرح دارویار اعم از موفقیت‌ها و شکست‌های آن پیش روی همه است. برخی اقلام دارویی کمیاب و بیمه‌ها در پرداخت مطالبات داروخانه‌ها تأخیر کردند. از آن سو بودجه کامل این طرح هم هیچگاه پرداخت نشد. اینها کافی است تا درصورتی که ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی به سرنوشت ارز دارو دچار شود وزیر بهداشت و هر فرد دیگری که به گونه‌ای با بیماران در ارتباط است را نگران سرنوشت آنان کند.علی‌رغم این نگرانی‌ها، ماندن یا رفتن ارز ترجیحی طرفدارانی نیز دارد.

حفظ ارز ترجیحی در حال حاضر منطقی است

علیرضا چیذری، رئیس انجمن تولید، تامین، توزیع و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی در گفت‌وگو با آنا با اشاره به اظهار وزیر بهداشت، اظهار کرد: «غم درد برادر را برادر مرده می‌داند» وزیر بهداشت از نزدیک درد بیماران کشیده است. وی می‌داند هرگونه اختلال در تأمین این تجهیزات برای بیماران ممکن است چه شرایط خطرناکی را برای بیمار به وجود آورد. مثلا اگر بیماری دچار پارگی عروق شده باشد و گرست عروقی نباشد بیمار جانش را از دست خواهد داد.

وی افزود: مسأله ارز تنها، تجهیزات پزشکی نیست بلکه یک مسأله کلی و مرتبط با اقتصاد کشور است. ارز، ارزش پول کشور است، واردات ما امسال 62 میلیارد دلار و صادرات 80 میلیارد دلار بوده است این بدان معنا است که ما تراز تجاری ما مثبت بوده است، حال باید پرسید چرا قیمت ارز ما باید گران باشد و مردم را از حق خود که ناشی از صادرات و درآمد دولت‌ها است محروم کرد؟ این 20 میلیارد دلار کجا رفته است؟ آیا باید خود را با بازار غیر رسمی که دلار در آن 60 تومن است منطبق کرد یا اینکه این بازار باید خود را با بازار رسمی که در آن دلار 42 تومان است منطبق کند. آیا تاجری وجود دارد که بخواهد واردات انجام دهد و ما به او از طریق سیستم بانکی به اور ارز ندهیم؟ این بازار غیر رسمی است که از دل آن قاچاق و … بیرون می‌آید، بازار قانونی و رسمی ما بازار ما مانند همه کشورها بازار بانکی است و باید پس از 30 سال که روزبه روز ارزش پول کشور ما کاهش پیدا کرده است این زخم‌ها را ترمیم کرد و از چاپ پول بی پشتوانه و … دست کشید.

او در رابطه با حذف ارز ترجیحی نیز گفت: تا زمانی که حقوق یک ایرانی 200 دلار در سال باشد و کالای اساسی مورد نیاز او 2 هزار دلار باشد من مخالف حذف ارز ترجیحی  و ارز چند نرخی هستم و همزمان مخالف این موضوع هستم که بازار قاچاق را مرجع قرار دهیم و ارز رسمی کشور را به ارز به ارز بازار غیر رسمی برسانیم.

چیذری یادآور شد: آرزوی برخی از افراد که صادر کننده هستند این است که ارز را گران کرده و کشور درتأمین دچار مشکل شده و کالاها گران و نارضایتی‌های اجتماعی به وجود آید. در دوران کرونا برخی مخالف واردات واکسن بودند، برای اینها جان مردم مهم نبود. در صورتی که اگر واکسن وارد می‌شد، پیام‌های مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار می‌گرفت و نصف پولی که صرف خرید برخی دستگاه‌ها مانند ونیتلاتور می‌شد صرف واکسن می‌شد اصلا نیاز به این کالاها و داروهای مختلف برای کرونا می‌شد؟ بسیاری از کسانی که مبالغ زیادی برای تولید واکسن دریافت کردند امروز می‌بینیم که خطوط تولید واکسن آنها تعطیل شده است.

رئیس انجمن تولید، تامین، توزیع و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی با تأکید بر اینکه نمی‌توان به بهانه حمایت از تولید داخلی از هر کالای بی کیفیتی حمایت کرد و جان مردم به خطر انداخت اظهار کرد: ما باید به سمت ارزشمند شدن پول ملی برویم.

چیذری یکی از تبعات برداشتن حذف ارز ترجیحی را امکان افزایش پرداختی از جیب بیمار دانست و گفت: در حوزه تجهیزات پزشکی، اگر کالایی مانند استند قلبی که امروز قیمت آن دو میلیون تومان است و بیمه در بیمارستان 90 درصد آن را پوشش می‌دهد و بیمار تنها 10 درصد آن یعنی 200 هزار تومان را پرداخت می‌کند، چنانکه ارز ترجیحی آن برداشته شده و مثلا ارز تالار دوم به آن اختصاص داده شود، قیمت آن 22 میلیون شده و بیمه همچنان همان 90 درصد را پوشش می‌دهد اما بیمار به جای 200 هزار تومان باید دو میلیون تومان پرداخت کند. بیمار نمی‌تواند با حقوق دوازده میلیون تومانی این را پرداخت کند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر اگر امروز حقوق مردم مثلا چهاربرابر کنیم قیمت نهاده‌های تولیدی نیز 4 برابر شده و باید به صورت گسترده‌ای پول بی پشتوانه چاپ کرد که همین موضوع موجب افزایش شدید تورم و قیمت بالای ارز می‌شود.

کسانی که درآمد آنها مبتنی بر صادرات است یا اینکه محصولات با تیراژکم اما گرانقیمت تولید می‌کنند، برای اینکه بتواند با تولید کننده خارجی رقابت کنند می‌خواهند قیمت ارز بالا بماند

این فعال صنفی حوزه تجهیزات پزشکی در رابطه با مخالفت برخی از فعالان حوزه تجهیزات پزشکی با باقی ماندن ارز ترجیحی نیز گفت: کسانی که درآمد آنها مبتنی بر صادرات است یا اینکه محصولات با تیراژکم اما گرانقیمت تولید می‌کنند، برای اینکه بتواند با تولید کننده خارجی رقابت کنند می‌خواهند قیمت ارز بالا بماند، این افراد از منظر تولیدی درست فکر می‌کنند و به دنبال بازار انحصاری هستند تا بتوانند به تولید ادامه دهند. اما باید به فکر تأمین و سلامت مردم بود.

وی ادامه داد: ما نباید به خاطر اینکه تولید غیراقتصادی‌مان توجیه اقتصادی داشته‌ باشد، به دنبال انحصار برویم باید سلامت مردم را در اولویت بگذاریم. بنابراین حمایت از تولید غیر اقتصادی و غیر کیفی سرنوشت 40 ساله خودروسازی را به دنبال دارد.  در خودورسازی به بهانه حمایت از تولید داخل، حقوق حاکم بر مردم را فراموش کردیم. اینها شاه بیت‌های نهج البلاغه است که مردم بر حاکمان حقوقی دارند.

چیذری تأکید کرد: پیشنهاد من حفظ وضعیت فعلی ارز ترجیحی و کاهش نرخ ارز به قیمت واقعی است. وقتی 20 میلیارد دلار تراز وارداتی مثبت داریم باید قیمت ارز زیر 10 هزار تومان باشد.اینطوری تولید ارزان می شود چرا که مواد اولیه تولید با ارز 10 هزار تومانی شده و فرایند تولید ارزان‌تر تمام می‌شود در نتیجه می‌توان صادرات را نیز انجام داد.

ارز ترجیحی مفسده انگیز یا عامل تبعیض؟

با این حال حذف ارزترجیحی طرفدارانی نیز از مدت‌ها قبل داشته است؛عبدالرضا یعقوب زاده رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی چندی پیش در گفت‌وگویی با آنا، اظهار کرد: انتظار ما این است که ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی حذف شود، اگرچه این اتفاق در عمده صنایع مانند دارو یا شیر خشک حذف شده است؛ اما در تجهیزات پزشکی همچنان پرداخت ارز ترجیحی وجود دارد. موضوع مهمی که وجود دارد این است که ارز ترجیحی مانعی برای رشد صنعت تجهیزات پزشکی است. وقتی به واردات کالاهایی که نمونه مشابه داخلی دارد، ارز ترجیحی داده می‌شود، صنعت را قفل می‌کند.

وی بیان کرد: نظر تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی کشور هم این است که یارانه جایگزین ارز ترجیحی شده و مانند هر کشور دیگری به آخر زنجیره سلامت یعنی بیمار داده شود. در اروپا به هر مادری که دارای فرزند می‌شود به او کمک‌هزینه‌ای می‌دهند تا هزینه‌های مرتبط با کودک مانند شیرخشک یا پوشک و … تأمین شود. این بسیار راحت‌تر و مناسب‌تر از این است که ما به واردکننده ارز ترجیحی بدهیم. این خیلی راحت‌تر از این است که ارز یارانه‌ای به وارد کننده مواد اولیه بدهیم وقتی هم این ارز داده نشود یا تأخیری صورت بگیرد تولید کننده برای تولید با مشکل مواجه شود و کمبود در بازار به وجود آید. دولت نباید مسئول تأمین مثلا شیر خشک باشد بلکه باید از استاندارد این کالا و سلامت آن اعم از وارداتی یا تولیدی مراقبت کند. اگر هم قرار است یارانه‌ای داده شود مانند بیشتر کشورهای جهان به مصرف کننده مانند مادران داده شود.

با صراحت اعلام می‌کنم که ارز ترجیحی فسادانگیز است. برای مقابله با این فساد راه‌های زیادی وجود دارند. اگر ارز ترجیحی حذف شود، هم مردم و هم کشور سود می‌برند

یعقوب‌زاده همچنین ارز ترجیحی را فساد برانگیز دانست و گفت: با صراحت اعلام می‌کنم که ارز ترجیحی فسادانگیز است. برای مقابله با این فساد راه‌های زیادی وجود دارند. اگر ارز ترجیحی حذف شود، هم مردم و هم کشور سود می‌برند.

او همچنین ارز ترجیحی را مانع رقابت میان تولید داخلی و واردات دانست و گفت: اکنون میان تولیدکنندگان و واردکنندگان رقابت ناجوانمردانه‌ای وجود دارد. وارد کننده ارز دریافت کرده و محصول را با نصف قیمت در بازار ایران می‌فروشد درحالی‌که تولیدکننده قطعات خود را از داخل کشور تامین می‌کند که مبنای قیمت آن ارز آزاد است؛ بنابراین در این رقابت تولیدکننده بازنده بوده و ضرر می‌کند. لازم است بگویم نتیجه تخصیص ارز ترجیحی در تجهیزات پزشکی تعدیل نیروی انسانی است. به‌عبارت‌دیگر دولت با تخصیص ارز ترجیحی به واردکنندگان تجهیزات پزشکی، تولیدکننده را تحریم و واردکننده را تشویق می‌کند. این سیاست ارزی بیشترین آسیب را به رشد اشتغال و تولید در کشور می‌زند.

به گزارش آنا، اگرچه موفقان و مخالفان ارز ترجیحی هریک استدلال‌های قابل تأملی را ارائه می‌دهند اما نکته‌ای که وجود دارد طرح دارویار و عدم پرداخت کامل مبلغ اختصاص داده شده بودجه آن و همزمان تداوم کمبودهای دارویی و … به نوعی برای حذف ارز ترجیحی می‌تواند تجربه‌ گران‌سنگی برای حذف ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی باشد. با این حال نگرانی برای کمبود تجهیزات پزشکی و گران شدن آنها در بازار نیز که از سوی وزیر بهداشت ارائه شد کاملا درست است.

از سوی دیگر در حال حاضر که ارز ترجیحی به تجهیزات پزشکی اختصاص داده می‌شود، تولید کنندگان که عمده آنها از طریق ارز ترجیحی اقدام به خرید مواد اولیه می‌کنند نیز دچار مشکلات خاصی هستند. یکی از این مشکلات موضوع اختصاص به هنگام ارز و یا رفع تعهدات ارزی است که عملا موجب طولانی شدن ثبت سفارش‌های جدید می‌شود نیز از جمله مشکلات دیگری است که ممکن است موجب تشدید کمبودها شود. اگر قرار است که این ارز تداوم پیدا کند باید برای این مشکلات چاره‌ای اندیشید و اگر قرار است حذف شود باید به فکر در دسترس بودن و همچنین قیمت آن برای مصرف کننده نهایی که همان بیمار است بود چرا که هر گونه خللی در تأمین اقلام سلامت محور امکان تهدید حیات بیماران را دارد.