شکی نیست که بیشتر آثار سینمایی قبل از انقلاب، فیلم های فارسی پوچ و مبتذل بودند. اما باید دانست که آثار مختلفی در این فضا خلق شد. آثاری که برخلاف ابتذال حاکم توانستند فیلمی متفاوت را به نمایش بگذارند. با این حال، این حرکت های کوچک، مستقل و فرعی هرگز نتوانستند مخاطب را جذب کنند یا بر دوره خاصی از سینما مسلط شوند. چون جریان اصلی سینما در همه جای دنیا پر از فیلم های بیهوده است. در ویجایاتو فیلم هایی از سینمای قبل از انقلاب را که ارزش دیدن دارند را مرور خواهیم کرد. لطفا تا آخر با سایت امروزه باشید.
موج نو سینمای ایران بیش از هر چیز در پاسخ به خلق شد. در آن زمان ساختن پرفروش ترین فیلم های ایرانی برای کارگردانی که نمی خواست جز یک فیلم کاباره بسازد آسان نبود. فیلمسازان برای یافتن تهیه کننده در تلاش هستند و باید با فقر تجهیزات دست و پنجه نرم کنند. نکته دیگر اینکه یکی از ویژگی های هنر ویانگ نزدیک بودن آن به ادبیات است. بنابراین جای تعجب نیست که بسیاری از این فیلم ها بر اساس داستان ساخته شده اند.
هفده روز تا مرگ (1335)
کارگردان هوشنگ کاوسی
هارکی ناصر ملک متی، ماهری عقلی، رضا کریمی ج…
در دهه 1330، تهیه کنندگان سینمای ایران نتوانستند در مقابل اندیشه های مترقی دکتر خوشنگ کاووسی مقاومت کنند. فیلم های او ساخته نشد تا اینکه در سال 1335 فیلمنامه ای بر اساس یک رمان پلیسی به او پیشنهاد شد. ایرانی کاووسی با تجدید نظر در این رمان، داستان را اقتباس کرد، اما شکل اثر بسیار فراتر از سینمای ایران آن دوره بود. دکوپاژ اساسی فیلم با تفسیر کلی آن دوره بسیار متفاوت است، جایی که تهیه کننده به میل خود بخش هایی را به فیلم اضافه می کرد که در جذب مخاطب عام موفق تر بود. کاری که یک کارگردان انجام می دهد. هوشنگ کاووسی از این حضور در روزنامه خیلی راحت شد.
کاووسی که بیشتر به عنوان منتقد و تحلیلگر سینما شناخته می شود، علاقه و دانش خود را در زمینه جامعه شناسی و روانشناسی در این فیلم نشان داد. شخصیت اول فیلم یک قاتل متوهم است که خود را عاشق دیگری تصور می کند. داستان فیلم از این قرار است که در مرگ زنی، شوهرش متهم به قتل می شود، اما عده ای حاضرند به نفع او شهادت دهند. شاهدانی که یکی یکی کشته می شوند. اما در روز اعدام این مرد، قاتل اصلی دستگیر می شود.
«هفده روز جزا» علیرغم حضور ناصر ملک مطیعی نتوانست نظر مردم را جلب کند، اما بدترین منتقدان فیلم همانهایی بودند که پیش از این توسط دکتر کاووسی مورد انتقاد قرار گرفته بود.
جزی جوان (1343)
کارگردان فرخ ظفری
زهوژیگچین پری صبری، محمدعلی کشوریس، فریخا لقا هوشمند بولون…
دهه 40 اولین جرقه های سینمای هنری ایران بود. فرخ غفاری در سالهای ابتدایی این دهه شروع به ساخت فیلمهای جشنی با الهام از افسانه هزار و یک شب کرد. داستان فیلم حول محور جسدی می چرخد که دستش را عوض می کند و راز مگوی را فاش می کند.
«شب خوزی» با وجود ایرادات فنی به اولین اثر شاخص سینمای روشنفکری معاصر ایران تبدیل شده است. روندی که با فیلمهای کوتاه و مستند شروع شد، اکنون با فیلمهای داستانی به راه افتاده است. پری صابری و محمدعلی کشاورز بازیگران اصلی این فیلم بودند.
خشت و شیشه (1343)
کارگردان آبراهام گلستان
بازیگران زکریا هاشمی، مهری مهریا، تاجی احمدی و…
ابراهیم گلستان، مورخ، در ساخت فیلم خود سعی کرد سینما را به ادبیات نزدیک کند. گلستان در خشت و شیشه با کلیشه های فیلم های فارسی رایج در سینمای قبل از انقلاب آغاز می شود: کافه، کلانتری، عاشق و…، اما به زودی داستان مسیری کاملا متفاوت را طی می کند.
داستان فیلم درباره راننده تاکسی جوانی به نام هاشم است که پسرش را در ماشینش رها می کند. تاجی، دوست دخترش، پسر را دوست دارد و به او پیشنهاد تشکیل یک خانواده سه نفره را می دهد. کل فیلم حول محور کشمکش هاشم درباره این چهارراه می چرخد و نقدی نمادین از وضعیت جامعه ایران در چهارراه سنت و مدرنیته است.
اینکا (1348)
به کارگردانی درویش مهرجویی
بازیگران عزت الله نظامی، علی نصیریان، مهین شهابی و…
داستانی درباره یک گاو به نویسندگی غلامحسین ساعد که در قصه های آزادان بایل منتشر شده بود، توجه داریوش مهرجویی را در این فیلم به خود جلب کرد. پس از ایجاد تغییراتی در فیلمنامه، فیلمنامه برای رسانه جدید آماده می شود. به عنوان یک روانپزشک، تمرکز ساعد بر بیماری های روانی کار او را در زمینه صفات بسیار تقویت کرد. نقطه در «گاو» نیز دیده می شود.
گاو داستان مردی به نام مش حسن است که تحمل مرگ گاو را ندارد و دچار توهم می شود. او خود را گاو مرده خود می داند. «گاو» یکی از آثار قابل اعتماد سینمای ایران و یکی از بهترین ساخته های دو استاد مسلمان بازیگری عزت الله تعظمی و علی نصیریان است.
آرامش در حضور دیگران (1349)
کارگردان ناصر تقوی
بازیگران اکبر مشکین، ثریا قاسمی، پرتو نوری علا و…
دیگر بر اساس رمان دیگری از غلامحسین ساعدی. با وجود اینکه ناصر تقوایی در سال 1368 صلح در مقابل دیگران را ساخت اما این فیلم پس از سال ها ممنوعیت در سال 92 به نمایش درآمد. با این حال، علیرغم علاقه و اشتیاق به این فیلم، به زودی پس از شکایت پرستاران لغو شد.
داستان «آرامش در مقابل دیگران» درباره سرهنگ بازنشسته ای است که پس از مرگ همسرش با دختری خجالتی ازدواج کرد و به همراه دخترانش به تهران نقل مکان کرد. دخترانی که به نوعی توانستند زندگی خود را بسازند.
درساش (1350)
کارگردان نوذرت کریمی
بازیگران: نصرت کریمی، شهلا ریاحی، مسعود اسدالهی و…
با وجود تلاشهای اندک در دهههای 30 و 40، دهه 50 اوج فیلمسازان مشهور سینمای ایران بود. روندی که در آستانه انقلاب به اوج خود رسید. نصرت کریمی در اولین سال این دهه شروع به ساخت کمدی انتقادی درباره زوج عاشقی کرد که هم در دوران پیری و هم در جوانی به دلیل وجود مانع طعم رابطه را نمی چشند.
علیرغم اینکه «درشکچی» از نظر فنی فیلمی ناقص است، اهمیت اصلی «درشکچی» در انتقاد از جامعه مردسالار در ایران آن زمان بود و نشان می داد که موضوع آن بیشتر از فیلم های هم عصر خود پیشروتر است.
صبح روز چهارم (1351)
به کارگردانی کامران شیردل
سعید راد، وجستا، جلال پیشواییان و…
«صبح چهارم» فیلمی به کارگردانی کامران شیردل بود که فیلمنامه آن را شیردل و محمدرضا اصلانی نوشته اند. و چه نتیجه ای از همکاری می تواند حاصل شود جز شعر؟ قهرمان فیلم با بازی سعید راد یکی از آن روشنفکران سرگردانی است که بارها در سینمای موج نو دیده ایم. او یک نفر عجیب را کشت و به زندگی خود ادامه داد.
اگرچه سبک روایی و سینمایی «صبح چهارم» شاید بیشتر غربی شده باشد، اما این فیلم به دلیل تقابل با فیلم های سینمای قبل از انقلاب مهم و ارزش دیدن است.
I-Barage (1351)
کارگردان بهرام بیضایی
سال بازیگر پروانه معصومی، پرویز فنی زاده، محمدعلی کشاورز و…
«رگبار» اولین ساخته بلند سینمایی بهرام بیضایی و یکی از ماندگارترین دستاوردهای سینمای ماست. دو ستاره اصلی فیلم پرویز فنی زاده و پروانه معصومی هستند. داستان «روگبار» دو مثلث عاشقانه در هم تنیده را توصیف می کند که در مناطق فقیرنشین اتفاق می افتد. معلم عاشق خواهر یکی از شاگردانش می شود، در حالی که دختر دوست دختر دیگری دارد. از طرفی مدیر مدرسه هم علاقه دارد دخترش را به عقد این معلم درآورد.
تعهد مادام العمر Beidain به تئاتر در این فیلم کمدی ایرانی منعکس شده است که در آن یک معلم مدرسه تلاش می کند یک تئاتر را بازسازی و افتتاح کند. در نتیجه معلم جوان شکست می خورد و طرد می شود.