بسیاری از افراد پریدن فیوز و قطع شدن برق در اثر آن را در منزل یا محل کار خود تجربه کرده‌اند. پریدن فیوز و قطع شدن برق یکی از رایج‌ترین مشکلات برقی به حساب می‌آید که ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. در بسیاری از مواقع پریدن فیوز و قطع برق باعث بوجود آمدن مشکل حادی نمی‌شود اما در برخی مواقع ممکن است مشکلات بزرگی ایجاد کند. دلایل مختلفی را می‌توان به عنوان علت پریدن فیوز عنوان کرد. اما مهم‌ترین مسئله در زمان پریدن فیوز و قطع برق این است که با انجام بررسی دقیق علت اصلی بروز این اتفاق را یافته و اقدام مناسب در جهت رفع این مشکل را انجام داد.
فیوز برق ساختمان چیست؟
فیوز برق که در ساختمان به کار گرفته می‌شود یک قطعه محافظ ولتاژ محسوب می‌شود. از آن به منظور حفاظت از مدار در برابر عبور جریان بیش از مقدار اسمی استفاده می‌شود. فیوزها معمولا در بخش ورودی مدار نصب می‌شوند و به دو شکل مستقیم و غیر مستقیم می‌توانند در مسیر جریان الکتریکی قرار بگیرند. در صورتی که فیوز به روش مستقیم نصب شده باشد، تمام جریان الکتریکی از داخل فیوز عبور می‌کند. اما اگر به صورت غیر مستقیم نصب شده باشد به کمک تجهیزات دیگری مانند ترانسفورماتور کار خود را انجام می‌دهد.
زمانی که جریان الکتریکی بیش از حد مجاز و مقدار اسمی از داخل یک مدار الکتریکی عبور می‌کند، فیوز می‌سوزد و به این شکل باعث قطع شدن مدار می‌شود. به منظور اینکه بتوان تشخیص داد که فیوز سالم است یا خیر، از یک پولک رنگی استفاده می‌شود که توسط یک سیم مقاومت‌دار نگه داشته شده است.
با عبور جریان بیش از حد از مدار، فیوز سوخته و در نتیجه سیم مقاومت‌دار نیز می‌سوزد؛ این اتفاق باعث می‌شود که پولک رنگی که تحت کشش یک فنر کوچک قرار دارد، آزاد شده و به سمت بالا برود. در این حالت گفته می‌شود که فیوز پریده و برق قطع شده است.
علت پریدن فیوز چیست؟
احتمالاً بارها برای شما هم پیش آمده است که با روشن کردن یک وسیله خاص یا گاهاً بدون هیچ علت واضحی برق قطع می‌شود یا به اصلاح کنتور برق پریده است. پریدن فیوز در ساختمان و قطع برق می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. از مهم‌ترین علل پریدن فیوز در ساختمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- اتصالی در سیم کشی ساختمان
یکی از اصلی‌ترین علل پریدن فیوز در ساختمان و قطع برق مربوط به وجود اتصالی در باشد. عواملی مانند نحوه نصب اشتباه سیم‌ها، فرسودگی سیم‌کشی، استفاده از سیم‌های بی‌کیفیت با مقاومت پایین و همچنین اتصال کوتاه از جمله مواردی هستند که می‌توانند جریان بیش از اندازه وارد مدار کرده و با افزایش دما باعث آسیب دیدن مدار شوند. این مشکل می‌تواند باعث از بین رفتن روکش عایق در سیم‌ها و قرار گرفتن یک رسانا بر روی مدار شود. در این حالت جریان مسیر جدیدی برای عبور پیدا کرده و به اصطلاح اتصال کوتاه در مدار برقرار می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که فشار زیادی به فیوز وارد شده و با از بین رفتن رسانا، فیوز پریده و برق قطع شود.
2- مصرف برق بیش از حد
یکی دیگر از مواردی که می‌توان به عنوان علل پریدن فیوز و قطع برق از آن نام برد، مصرف بیش از حد برق است. مصرف بیش از حد باعث می‌شود که جریان بیش از اندازه از یک سیم یا رسانا عبور کرده و در نتیجه گرمای زیادی تولید شود. افزایش گرما ممکن است آسیب‌های جدی مانند بروز آتش‌سوزی یا انفجار را در پی داشته باشد. در این شرایط فیوز وارد عمل شده و از این اتفاق جلوگیری می‌کند. اضافه بار و گرمای بیش از حد در مدار باعث خراب شدن فیوز و پریدن و قطع برق می‌شود.
3- خرابی دستگاه‌های برقی
دستگاه‌های برقی متعددی در ساختمان‌ها برای اهداف مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. خرابی آن‌ها ممکن است یکی از دلایل پریدن فیوز و قطع برق باشد. دستگاه‌های برقی که دارای مصرف بالایی هستند و در ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توانند جریان الکتریکی در مدار را افزایش دهند و باعث از بین رفتن رسانای فیوز و پریدن آن شوند. همچنین این امکان وجود دارد که وجود عیب یا خرابی در دستگاه‌های برقی مانند سوختن سیم‌پیچ، خرابی اتصالات و سیم‌ها و… عاملی باشد که باعث درست کار نکردن دستگاه و افزایش جریان الکتریکی شده که نتیجه آن پریدن فیوز و قطع برق خواهد بود.
4- پریزهای برق خراب
در برخی موارد اصلی‌ترین علت پریدن فیوز در ساختمان و قطع برق مربوط به قدیمی بودن سیم‌کشی ساختمان و خراب بودن می‌شود. در صورتی که به دلیل فرسودگی و معیوب بودن سیم‌کشی، جریان برق مناسب به دوشاخه نرسد، فیوز پریده و برق قطع می‌شود.
5- استفاده از فیوز اشتباه
برخی مواقع اصلی‌ترین علت پریدن فیوز و قطع برق استفاده از فیوز اشتباه در مدار است. شاید در نگاه اول همه فیوزها شبیه به هم باشند اما اینطور نیست و فیوزها در انواع و اندازه‌های مختلفی وجود دارند. فیوزها باید بسته به بار و نوع جریان در مدار انتخاب شوند. استفاده از فیوز نامناسب باعث می‌شود که عبور جریان از داخل فیوز قابل تحمل نبوده و با از بین رفتن رسانا فیوز پریده و برق قطع شود. جریان فیوز باید متناسب با میزان جریان و برق مصرفی تمامی وسیله‌های برقی باشد.
6- وجود رطوبت
در صورتی که به هر دلیل رطوبت و آب به درون سیم‌کشی ساختمان نفوذ پیدا کرده باشد، فیوز پریده و برق را قطع می‌کند. نفوذ رطوبت به سیم‌کشی ساختمان باعث فرسودگی سیم‌ها، ایجاد اتصال کوتاه و بسیاری از مشکلات برقی می‌شود که نتیجه آن پریدن فیوز و قطع برق خواهد بود.
برای جلوگیری از پریدن فیوز باید چیکار کنیم؟
مهم‌ترین اقدامی که در زمان پس از پریدن فیوز و قطع برق باید انجام داد، پیدا کردن علت بروز این مشکل است. بر اساس علت مشکل، راهکار مناسب را انتخاب کنید و مشکل را به راحتی حل کنید. در ادامه راهکارهای برای حل مشکل را بررسی می‌کنیم:
1- بررسی سلامت سیم کشی
در صورتی که علت پریدن فیوز و قطع برق به دلیل نامناسب بودن سیم‌کشی و ایجاد اتصال کوتاه باشد، مهم‌ترین اقدام پیدا کردن محل دقیق آن است. برای این کار ابتدا همه کلیدهای روشنایی را خاموش کرده و تمام وسایل برقی را از پریز جدا کنید. پس از این کار فیوز را بالا بزنید؛ در صورتی که فیوز نپرد و برق قطع نشود مشکل مربوط به کلیدهای روشنایی یا پریزهای برق خواهد بود. در این شرایط ابتدا تک تک کلیدهای روشنایی را امتحان کرده و آن‌ها را روشن کنید.
در صورتی که روشن کردن هر کدام از کلیدها باعث پریدن فیوز شود، علت قطع برق را پیدا کرده‌اید و می‌توانید نسبت تعمیر یا تعویض آن اقدام کنید. اگر با روشن کردن تک تک کلیدهای روشنایی فیوز نپریده و برق قطع نشده به این معنی است که مشکل از کلیدها نیست. در این حالت باید پریزهای برق را امتحان کرده و بررسی نمایید.
برای این کار می‌توانید یک دستگاه برقی را به تک تک پریزها وصل کنید. در صورتی که با وصل کردن به هر کدام فیوز پریده و برق قطع شود مشکل مربوط به همان پریز است. در این شرایط ممکن است علت اصلی خرابی پریز باشد؛ اما این امکان نیز وجود دارد که سیم‌کشی داخل دیوار دچار خرابی، فرسودگی و قطع اتصال باشد. به همین دلیل باید کلیدها و پریزها و سیم‌کشی به دقت مورد بررسی قرار بگیرد تا بتوان اقدام مناسب جهت رفع مشکل انجام داد.
در صورتی که دلیل پریدن فیوز و قطع شدن برق، خرابی ها باشد و به راحتی قابل تشخیص باشد. معمولاً می‌توان دست به کار شد و با تعویض آن‌ها مشکل را حل کرد. اما در صورتی که این مشکل به دلیل وجود خرابی و نقص در سیم‌کشی باشد به مهارت و تخصص برای شناسایی و رفع مشکل نیاز است و در این شرایط باید از افراد متخصص در این زمینه کمک گرفت.
2- شناسایی وسایل برقی پرمصرف
نکته مهم در زمان پریدن فیوز و قطع برق این است که اگر یک وسیله برقی پر مصرف یا خراب به جریان متصل است، باید نسبت به متوقف کردن آن اقدام کرد. به عنوان مثال اگر در زمان استفاده از ماشین لباسشویی در ساعات اوج مصرف برق، فیوز پرید، بلافاصله باید دستگاه را متوقف کرده و از برق کشید. در صورتی که از وسیله‌ای در هنگام کار کردن بوی سوختگی استشمام کردید به معنی خراب بودن دستگاه است. باید آن را از برق بکشید و نسبت به تعمیر آن اقدام نمایید.
نحوه تعویض و تعمیر فیوز برق
اگر آشنایی و مهارت کافی در زمینه برق و وسایل برقی ندارید، توصیه می‌شود از یک برقکار ماهر و مجرب برای تعویض و تعمیر فیوز برق کمک بگیرید. اما به طور کلی برای تعویض فیوز برق می‌توان به صورت زیر عمل کرد:
- اولین اقدام برای تعویض فیوز برق این است که فیوز اصلی برق ساختمان را پیدا و آن را قطع کنید. هنگام تعویض فیوز نباید جریان برق در مدار وجود نداشته باشد.
- در ساختمان معمولا این موضوع که هر فیوز متعلق به کدام بخش ساختمان است با یک برچسب مشخص می‌شود. در این مرحله فیوز مربوط به هر قسمت ساختمان را که دچار مشکل است، پیدا کنید.
- بررسی کنید که فیوز برق جدید که قصد تعویض آن را دارید باید از نظر میزان آمپر با آمپر سیم جریان برق مطابقت داشته باشد. در صورتی که آمپر فیوز با آمپر سیم یکسان نباشد مشکلات جدی به وجود می‌آید و فیوز مجدد با آسیب مواجه می‌شود.
- پس از شناسایی فیوز معیوب، اتصال ورودی و خروجی آن را قطع کرده و فیوز را از جای خود خارج کنید.
- فیوز جدید را در جای فیوز معیوب قرار دهید و اتصالات ورودی و خروجی را به آن متصل کنید.
- پس از اطمینان از اتصال صحیح فیوز جدید، فیوز برق اصلی را وصل کنید. مطمئن شوید که برق‌رسانی به همه قسمت‌های ساختمان به صورت کامل و عادی انجام می‌شود.
چرا فیوز بعد از روشن شدن کولر گازی می‌پرد؟
یکی از وسایل سرمایشی پر مصرف که در ساختمان‌ها و در فصل تابستان مورد استفاده قرار می‌گیرد، کولر گازی است. کولرها در زمان خنک کردن محیط خانه در روزهای گرم تابستان تحت فشار قرار دارند. مسدود شدن فیلتر هوای آن‌ها می‌تواند یکی از مهم‌ترین دلایل پریدن فیوز و قطع برق باشد. در این شرایط به فشار زیادی به کولر گازی وارد می‌شود تا بتواند هوا را از طریق فیلتر کثیف عبور دهد. این حالت باعث افزایش بار و سوختن و پریدن فیوز می‌شود.
یکی دیگر از دلایل پریدن فیوز پس از روشن کردن کولر گازی، خرابی فن دستگاه است. در این شرایط کولر توانایی تولید سرمای کمتری دارد که به منظور خنک کردن محیط تحت فشار قرار می‌گیرد. همین مسئله باعث می‌شود که شاهد افزایش بار در سیستم برق بوده و نتیجه آن پریدن فیوز و قطع شدن برق باشد.
یکی دیگر از مواردی که می‌توان به عنوان علت پریدن فیوز و قطع برق پس از روشن کردن کولر گازی نام برد، خرابی خازن کولر است. یکی از قطعات کوچک در داخل سیستم خنک کننده است که می‌تواند جریان الکتریکی را تنظیم کند. در صورتی که این قطعه به هر دلیل خراب یا معیوب باشد، تعادل در جریان به هم می‌خورد و در نتیجه فیوز برق می‌پرد یا می‌سوزد. یکی از وسیله‌هایی که برای جلوگیری از قطع برق هنگام استفاده از اسپیلت به کار می‌رود، است.