گستره بازیهای ویدیویی روز به روز در حال افزایش است و این سرگرمی جذاب، حالا طرفداران بی‌شماری در سرتاسر جهان دارد. تنوع سبک های بازی به گونه‌ای است که هر فرد با هر ذوق و سلیقه‌ای می‌تواند بازی مورد علاقه‌اش را تجربه کند. اصولا «سبک» یا «ژانر» به معیارهای مشخصی گفته می‌شود که برای دسته‌بندی گونه‌های مختلف هنر یا سرگرمی به کار می‌روند. سبک‌ها هم روی فرهنگ عامه اثر می‌گذارند و هم از آن متاثر می‌شوند. با افزایش روزافزون محصولات فرهنگی و هنری (به ویژه نوع الکترونیکی آنها)، نیاز به طبقه‌بندی این محصولات بیش از پیش احساس می‌شود؛ به این ترتیب مصرف‌کنندگان نیز به راحتی می‌توانند محصول مورد نظرشان را انتخاب کرده و از آن استفاده نمایند.
طبقه‌بندی بازیهای ویدیویی در سبک‌های مختلف بر اساس ویژگی‌های گیم‌پلی آنها صورت می‌گیرد. بر خلاف فیلم‌ها یا کتاب‌ها که برای دسته‌بندی آنها به داستان و حال و هوای آثار توجه می‌شود، در تفکیک سبک‌های بازی‌ها، قصه یا ویژگی‌های بصری به هیچ‌وجه اهمیتی ندارند.
برای مثال وقتی می‌گوییم فلان بازی یک تیراندازی اول‌شخص است، به این موضوع توجه نمی‌کنیم که قصه آن در زمان جنگ جهانی دوم رخ می‌دهد و یا روایتگر نبردهای مدرن و آینده‌گرایانه است؛ یک بازی نقش‌آفرینی نیز چه در دنیایی فانتزی اتفاق بیفتد و چه حال و هوای علمی-تخیلی داشته باشد، همچنان یک نقش‌آفرینی است.
اولین تلاش برای دسته‌بندی بازی‌ها در سال ۱۹۸۴ و توسط کریس کرافورد در کتابی با عنوان «هنر طراحی بازیهای رایانه‌ای» صورت پذیرفت. کرافورد که خودش سابقه طراحی و نویسندگی بازی را داشت، کتابش را با توجه ویژه به تجربه شخصی بازیکن‌ها از گیم‌پلی بازیهای هر سبک نوشت.
کرافورد در این کتاب اشاره می‌کند که با توجه به پیشرفت مداوم و پیوسته بازیهای ویدیویی، احتمالا طبقه‌بندی ارائه شده توسط او خیلی زود منسوخ و از مُد افتاده خواهد شد.
پیش‌بینی او در مدت کوتاهی به وقوع پیوست و تحولات زیادی در دنیای بازی‌ها به وجود آمدند؛ برای مثال دو سبک تیراندازی سه‌بعدی و سکوبازی که در زمان نوشتن کتاب کرافورد رواج کمتری داشتند بعدها به محبوبیت بسیار زیادی رسیدند. امروزه هم شاهد ظهور سبک‌های کاملا جدیدی مانند بتل رویال هستیم که در گذشته اسمی از آنها شنیده نمی‌شد.
همان‌طور که اشاره کردیم، در بحث سبک شناسی بازی، مهمترین نکته‌ای که باید به آن توجه شود گیم‌پلی بازی است. به نقل از Game Art Styles – Pixune نام‌گذاری سبک‌ها با توجه به هدف بازی و شخصیت اصلی آن صورت می‌گیرد و گاهی زاویه دید بازیکن نیز در این امر موثر خواهد بود. برای مثال تیراندازی اول‌شخص سبکی است که هدف اصلی در آن تیراندازی کردن است و بازیکن‌ها صحنه‌های بازی را از نمای اول‌شخص می‌بینند.
معرفی انواع سبک های بازی
حالا بیایید کمی بیشتر با سبک‌های اصلی بازیهای ویدئویی آشنا شویم. اگر بخواهیم تمام این سبک‌ها را به تفکیک و با در نظر گرفتن تفاوت‌های کوچک‌شان مورد بررسی قرار دهیم، شاید تعداد آنها از ۵۰ تا نیز تجاوز کند، اما همان گونه که گفتیم، زیرسبک‌ها را می‌توانیم به عنوان زیرمجموعه‌ی سبک‌های اصلی‌تر در نظر بگیریم. با این توضیح می‌توان گفت که تنها ۸ سبک کلی برای بازی‌ها وجود دارد: اکشن، تیراندازی، ماجراجویی، اکشن-ماجراجویی، نقش‌آفرینی، استراتژی، شبیه‌سازی و ورزشی.
تمام این سبک‌ها دارای زیرشاخه‌های دیگری هستند که قصد نداریم در این مقاله به آنها بپردازیم و در آینده به طور مفصل درباره‌شان صحبت خواهیم کرد. در تصویر زیر علاوه بر ۸ ژانر اصلی بازیهای ویدیویی می‌توانید مهمترین زیرسبک‌های آنها را نیز مشاهده کنید.
همان‌طور که می‌بینید ژانر اکشن بزرگترین دایره را در اختیار دارد و این یعنی میزان توجه بازیکن‌ها به بازیهای این سبک از بقیه بیشتر است. همچنین تداخل دایره سبک‌های تیراندازی، اکشن-ماجراجویی و نقش‌آفرینی با دایره سبک اکشن، نشان دهنده تشابه گیم‌پلی بازی‌ها در این ژانرها است.
هر کدام از این سبک‌ها طرفداران خاص خود را دارند و به لحاظ فروش و میزان محبوبیت با یکدیگر متفاوتند. به طور کلی طبق آخرین تحقیقاتی که انجام شده است، هرچه به جلوتر می‌رویم، گرایش بازیکن‌ها به بازیهای سریع و پرهیجان بیشتر می‌شود.
سال گذشته حدود ۳۰ درصد بازی‌هایی که توسط بازیکن‌ها خریداری شده‌اند دارای سبک اکشن بودند؛ پس از ژانر اکشن نیز سبک‌های تیراندازی (تقریبا ۲۰ درصد) و ورزشی (تقریبا ۱۰ درصد) جزء پرطرفدارترین سبک‌ها هستند. البته صاحبان رایانه‌های شخصی در این مورد با سایر بازیکن‌ها هم‌سلیقه نیستند و به سبک‌های آرام‌تر مثل استراتژی و نقش‌آفرینی علاقه بیشتری نشان می‌دهند.
تمام آنچه در این مقاله به آن اشاره شد، تنها مقدمه‌ای کوتاه برای معرفی سبک‌های مختلف بازیهای ویدیویی بود. ما در نظر داریم تا به طور جداگانه به هر یک از سبک‌های اصلی بازی‌ها و همچنین زیرسبک‌های آنها بپردازیم و شما را با تاریخچه و بازیهای مهم هر سبک بیشتر آشنا کنیم.
امیدواریم مجموعه مقالات سبک شناسی بازی که طی روزهای آینده در منتشر می‌شوند، به بازیکن‌ها و بازی‌سازهای داخلی در شناخت بهتر بازیهای ویدیویی و آشنایی با قواعد کلی آنها کمک کنند. پس فراموش نکنید که قسمت‌های آینده مقالات سبک شناسی بازی را دنبال کرده و نظرات خود را درباره این مقالات با ما در مدر دنیای کنونی، بازی‌ها یکی از مهمترین گزینه‌های حوزه‌ی سرگرمی هستند.
امروزه بازی‌ها بر روی تلفن‌های همراه، رایانه‌ها، کنسول‌های بازی قابل اجرا هستند و با پیشرفت فناوری و بهبود مکانیک‌های توسعه، از آنها برای یادگیری، بهبود مهارت و حتی درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. یکی از حوزه‌های بسیار جذاب و رو به رشد فناوری، توسعه‌ی همین بازی‌ها است، که تحت عنوان توسعه‌ی بازی و یا بازی سازی نام برده می‌شود.
بسیاری از افرادی که برای اولین بار وارد دنیای بازی سازی می‌شوند، درک درستی از این حوزه ندارند. در این مقاله می‌خواهیم، از ابتدا و به طور پایه‌ای، تمام مواردی که نیاز هست، برای شروع آموزش بازی سازی بدانیم، را مرور کنیم. این نقشه در واقع یک راهنما است و به طور گسترده به تشریح مسیر بازی سازی (مفاهیم مرتبط با آن و ابزار مورد استفاده برای توسعه‌ی آن) می‌پردازد. همه از جمله کارآموزان، مدیران، علاقه‌مندان و … می‌توانند برای یادگیری و تمرین از آن استفاده کنند.
در گام اول به صورت مختصر مروری بر اهمیت و کاربردهای بازی و بازی سازی خواهیم داشت. در گام دوم و سوم مباحث آموزشی و منابع را بررسی کرده، در گام چهارم و پنجم بر حوزه‌های شغلی و زمان مورد نیاز برای شروع کار در این حوزه صحبت خواهیم کرد. در گام آخر نیز حوزه‌های کاربردی بعد از مسلط شدن بر بازی سازی را معرفی خواهیم کرد.
گام اول: دانش‌نامه‌ی بازی سازی، پیش‌نیازها و مفاهیم پایه
برای شروع آموزش بازی سازی، بد نیست با برخی اصطلاحات موجود در بازی سازی آشنا شویم و درمورد کاربردهای بازی سازی بدانیم؛ چراکه درک درست این زمینه و امکانات آن به ما این فرصت را می‌دهد تا هدف خود را بهتر درک کرده و نیازسنجی مناسبی انجام دهیم و در مسیر درستی گام برداریم.
چرا بازی می‌کنیم؟
هرچند بسیاری بر این عقیده هستند که بازی موجب اتلاف وقت است و زیاد بازی کردن باعث پرخاشگری و کم شدن حواس می‌شود، اما از نظر علمی ثابت شده که بازی کردن دارای مزایای غیرقابل انکاری است. بازی‌ها و به خصوص بازیهای رایانه‌ای ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي الکترونیکی و ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎیی ﻛﻪ دارﻧﺪ، میﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ روان نیز ﻛﻤﻚ کنند.
بسیاری از بازی‌ها ضمن سرگرم کردن فرد، در درمان بیماری وی نیز موفق بوده‌اند. به‌عنوان مثال، بسیاری از فعالیت‌های بازیهای رایانه‌ای در درمان فوبیا همچنان ادامه دارند.
بازی‌ها ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ می‌توانند برای آموزش و بهبود تمرکز مورد استفاده قرار گیرند؛ یکی از مثال‌های بارز، تمرینات تیراندازی و یا اتومبیل‌رانی در بازی‌هاست. علاوه بر آن، بازی‌ها ﺑﻪ ﻋﻨﻮان یکی از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ رﺷﺪ ﺷﺨﺼﻴﺖ و اﺟﺘﻤﺎعی ﺷﺪن فرد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ می‌شوند.
بازی‌ها چند دسته هستند؟
اما با ساخت اولین رایانه‌ها، ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺑﺎزی‌های رایانه‌ای ﺑﻪ ﺳﺎل ﻫﺎی اوﻟﻴﻪی دﻫﻪی هشتاد میلادی ﺑﺮمیﮔﺮدد. ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﺗﻨﻮع ﺑﺎزیﻫﺎ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻮم اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ و راﻳﺎﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺴﺘﺮش روزاﻓﺰون اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﺮﮔﺮمی در ﻣﻴﺎن ﻗﺸﺮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﺑﻴﻦ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ. از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ، ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ بازی‌ها بسیار زیاد است و میزان زمانی که صرف این بازی کردن می‌شود نیز ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ.
آﻣارها ﻧﺸﺎن می‌دهند که ﮔﺮوهﻫﺎی سنی هشت تا ده سال، به طور متوسط روزی شصت و پنج دقیقه، ده تا چهارده سال، روزانه پنجاه و دو دقیقه و چهارده تا هجده سال، سی و سه دقیقه بازی می‌کنند. بازیهای رایانه‌ای خود به سبک‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که در بخش بعدی به آنها اشاره می‌کنیم.
سبک‌های بازیهای رایانه‌ای
- سبک اکشن (Action)
- سبک شوتر اول شخص (first person shooter)
- سبک شوتر سوم شخص (third person shooter)
- سبک ماجراجویی (Adventure)
- سبک مبارزه‌ای(fighting)
- سبک نقش آفرینی (role playing game)
- سبک استراتژی (strategy)
- سبک مسابقه‌ای (racing)
- سبک پلتفرم (platformer)
- سبک کژوال (casual)
- سبک ورزشی (sport)
- سبک شبیه ساز (simulation)
- سبک آنلاین دسته جمعی (massively multiplayer online)
- سبک ریتمیک موزیکال (rhythm-music)
- سبک هک اند اسلش (hack and slash)
- سبک ترسناک (horror)
- سبک بقا (survival)
سخت افزار مورد نیاز برای اجرای بازی
بازیهای رایانه‌ای براساس اینکه روی چه سخت افزاری اجرا شوند، در سه دسته‌ی کلی زیر قرار می‌گیرند:
- بازیهای موبایلی
- بازیهای کامپیوتری (pc games)
- بازیهای کنسولی
سه کنسول قدرتمند در حال حاضر برای اجرای بازی‌ها عبارتند از:
- سری نینتندو ساخته‌ی کمپانی نینتندو
- سری پلی استیشن ساخته‌ی کمپانی سونی
- سری ایکس باکس ساخته‌ی کمپانی مایکروسافت
برای ایجاد تجربه‌ی بهتر بازیکن، سخت افزارهای جانبی هم با این سه کنسول همراه است؛ کینکت برای رابط حرکات و سنسور تماس و همچنین عینک‌های واقعیت مجازی یا VR برای ایجاد زاویه‌ی دید بهتر کاربر از پرفروش‌ترین این اقلام هستند.بازیهای رومیزی هم با کارت، مقوا و هرچه مورد پسند بازی ساز و مورد نیاز منطق بازی است می‌تواند ساخته و اجرا شود.
بازی ساز کیست؟
توسعه‌ی بازی یا بازی سازی هنر ایجاد بازی‌هاست. این روند شامل تولید مفهوم بازی، طراحی، ساخت، تست و انتشار یک بازی می‌باشد. به طور کلی، هر کسی که یک بازی را می‌سازد بازی ساز نامیده می‌شود.
اگر فردی می‌خواهد یک بازی را ایجاد کند، مهم است که در مورد مکانیک بازی، پاداش‌ها، تعامل بازیکنان و طراحی مراحل فکر کند. یک بازی ساز یا توسعه دهنده‌ی بازی می‌تواند یک برنامه‌نویس، یک طراح هنری، یک طراح صدا و یا بسیاری نقش‌های دیگر در این صنعت باشد.حال که مفاهیم پایه‌ای بازی را آموختیم، به سراغ گام بعدی می‌رویم تا یاد بگیریم چگونه بازی ساز شویم.
گام دوم: معرفی همه‌ی مراحل و ابزارهای بازی سازی
در گام قبل به مباحث اولیه بازی مسلط شدیم و در این گام می‌خواهیم ساخت یک بازی را شروع کنیم و مروری بر مراحل بازی سازی داشته باشیم. اولین سوالی که باید از خودمان بپرسیم این است که قرار است در چه سبکی بازی بسازیم و بازی را با چه هدفی می‌سازیم.