با وب سایت تخصصی مشاوره حقوقی همراه باشید : بین این دو عقد تفاوت های بسیاری هست که در صورت عدم آشنایی با آن ها ممکن است به ضرر شما تمام بشود بسیاری از ما در مورد تفاوت این دو و حتی قبل از آن تعریف این اطلاعاتی نداریم تا بتوانیم معاملات خودمان را به خوبی پیش ببریم. در ادامه این نوشته سعی خواهیم کرد که به طور خلاصه تفاوت های بین عقود معوض و عقود غیر معوض را با شما در میان بگذاریم. اما در ابتدا بیایید این دو را تعریف کنیم تا برسیم به تفاوت های آن ها.
تفاوت در حق حبس در معامله معوض حق حبس برای هر دو طرف معامله وجود دارد اما در مورد معامله غیر معوض برای هیچ یک وجود ندارد. تفاوت های عقد معوض و عقد غیر معوض را با همدیگر بررسی کردیم، چنانچه در این مورد سوالی دارید در مشاوره رایگان دادگاه خانواده در تهران وکیل پاسخوی شما خواهیم بود. در رابطه با عوض و معوض در عقد نکاح باید گفت هر کس عوض را می‌گیرد در قبال آن باید معوض را به طرف دیگر قرارداد تحویل دهد. در عقد نکاح بضع در مقابل مهر قرار می‌گیرد، در نتیجه مهریه بر عهده مرد خواهد بود. عوض و معوض در عقد نکاح، مهریه و بضع خواهد بود.
عقد معوض چیست ؟
نوعی از عقد است که بر اساس آن هر دو طرف معامله در ازای دریافت چیزی که دریافت می کند، چیزی می دهد مانند معاملات خودرو که در ان یکنفر در ازای دریافت خودرو پولی را پرداخت می کند و دیگری در ازای دریافت پول، مالکیت خوردرو را به دیگری واگذار می نماید. در واقع اکثر معاملات ما از نوع عقد معوض می باشد که بنا بر مبادله دو طرفه بنا شده است.
ویژگی های عقود معوض
۱- تقابل و هم سنگی بین عوض و معوض : به این معنی که باید مواردی که معامله می شوند از نظر ارزش با همدیگر برابر باشند در غیر اینصورت ممکن است صورت گرفته باشد یا یکی از طرفین بخواهد با استفاده از معامله را باطل کند.
۲- طرفین معامله حق حبس دارند : به این معنا که هر یک از طرفین می توانند اجرای معامله را منوط به انجام تعهدات طرف مقابل کنند و تا زمانی که طرف مقابل تعهدات خود را انجام نداده است، به تعهدات خودشان عمل نکنند.
۳- در قرارداد معوض باید عوضین باید معلوم و معین باشند به این معنا که مواردی که قرار است مورد معامله و تعویض قرار گیرند به صورت کاملا واضح، مشخص شوند.
عقد غیر معوض چیست ؟ و چه شرایطی دارد ؟
عقدی است که انتقال مال یا قبول تعهد فقط از یک طرف و به نفع دیگری صورت می گیرد مانند صلح بلا عوض و یا هبه. در این نوع عقد هیچ لزومی ندارد که دو طرف با همدیگر چیزی را معامله کنند. بلکه ممکن است فقط یکی از طرفین چیزی را به دیگری انتقال دهد. در عقد غیر معوض می توان «شرط عوض» نمود که بدیهی است این شرط ماهیت غیر معوض بودن ان را تغییر نمی دهد همانند آنکه شخص، دیگری را بگوید من کتابم را به شما هبه می کنم به این شرط که شما هم قلم خو را به من هبه نمایید که در این حالت عقد هبه و ماهیت آن غیر معوض بوده و لذا حق حبس ایجاد نخواهد شد همچنین برابری ارزش کتاب و قلم نیز ضروری نمی باشد. حالا که تعریف این دو را دانستیم وقت آن است که تفاوت های عقد معوض و عقد غیر معوض را با همدیگر بررسی کنیم.
عقد معوض و عقد غیر معوض چه تفاوت هایی با همدیگر دارند ؟
۱- تعادل عوضین در عقد معوض بین چیزهایی که با همدیگر معاوضه می شوند بایذد تعادل و هم سنگی وجود داشته باشد اما در عقود غیر معوض همچین شرطی نداریم. مانند مثال قبل که بین قیمت خودکار و کتاب تناسبی وجود نداشت.
۲- عدم وجود یکی از معوضین، عقد معوض را باطل می کند اما این موضوع در مورد عقود غیر معوض صدق نمی کند. برای مثال اگر من خانه ای را به شما بفروشم اما در موعد تحویل معلوم شود که خانه تخریب شده است، هر چند خودم هم در جریان نباشم: در معاملات معوض پس از اینکه معلوم شد خانه وجود ندارد خود به خود عقد باطل می شود اما در عقود غیر معوض، عقد باطل نمی شود اما برای شما حق فسخ قرارداد وجود دارد.
۳- در معامله معوض عوضین باید معلوم باشند اما در معامله غیر معوض چنین چیزی موضوعیت ندارد.
مال کلی به عنوان مهریه
- الف– مال کلی باشد.
- ب – مال عین باشد؛ این خانه، این اتومبیل، این فرش.
نکاح باطل نمی‌شود بلکه مهر باطل می‌شود و این مانند موردی می‌ماند که نکاحی محقق شده باشد و بدون اینکه مهر ذکر بشود که در خصوص آن گفته شد نکاح باطل نیست بلکه باید مهرالمثل تعیین بشود. اگر کس دیگری تعهد بکند به اینکه مال خودش را به عنوان مهریه بپردازد مثل اینکه متعارف است که پدر می‌گوید خانه ای که من دارم ملکی که من دارم این را به عنوان مهریه برای عروس خودم منظور کردم، در صورتی می‌تواند این قرار بگیرد آن خانه، آن مزرعه یا زمینی که در ملکیت پدر شوهر این خانم هست (بعدا پدر شوهر بشود)، در صورتی رواست که قبل از آن که نکاح صورت بگیرد این خانه به ملکیت پسر در بیاید و سپس از ملکیت پسر به عنوان مهر زن تعیین بشود.
مال معین به عنوان مهریه
مال کلی که به عنوان مهریه قرار می‌گیرد نیازی نیست که شوهر مالک آن باشد بلکه مهریه در ذمه ی شخص قرار می‌گیرد و مالیت آن الان نیازی نیست باشد. در حال حاضر اکثر ازدواج‌هایی که صورت می‌گیرد این چنین است در مورد کلی به عنوان مهریه وقتی شخص تعهد به پرداخت آن می‌کند در واقع او تعهد به دینی کرده است. در واقع این را به ذمه شخص دیگری گذاشته است. مثل اینکه در مواردی کسی طلبکار از دیگری است شخص در مقابل طلبکار، ضامن بدهکار می‌شود و یا اینکه تعهد می‌کند که آن را پرداخت بکند این به ذمه آن شخصی که چنین تعهدی کرده است منتقل می‌شود.
در اینجا مانعی ندارد و شرط نمی‌کنیم که مال به عهده همان شوهر باشد بلکه می‌تواند آن شخص هم چنین کاری را بکند، پس بنابراین ولی یا قیم اگر برای مولی علیه خودش ازدواج کرد و مهر را تعیین کرد. باید این صورت تلقی بکنیم که ایشان هم به عهده همان مولی علیه خواهد بود یعنی به عهده پدر یا جد پدری یا هر کس که به عنوان ولی است. طبق نظر فقها در این حالت کسی نمی‌تواند از قاعده معاوضه استفاده کند و بگوییم که مهر یک نوع معاوضه حقیقی است که کسی نمی‌تواند ملک دیگر را به عنوان عوض قرار بدهد بلکه مانعی ندارد که شخص (ولی) مال خودش مهر زوجه دیگری قرار بدهد یا مهر دیگری را به عهده بگیرد تفسیری که گفته شد بعضی از فقها موافق نیستند.
پرداخت مهریه توسط ولی قیم
در صورتی که ولی و قیم طی شرایطی برای فرزندشان همسری اختیار کنند، اما پسر توانایی پرداخت مهریه ی همسر خود را نداشته باشد، در این صورت ولی یا قیم باید مهریه را به همسر او بپردازند. در این حالت طبق قاعده معاوضه مهریه بر عهده ی شوهر است ولی به دلیل داشتن نماینده و عدم اختیار و توانایی شوهر در پرداخت مهریه ولی عهده دار پرداخت آن خواهد بود. در صورتی که زن نسبت به عسر و ناتوانی شوهر خود در پرداخت مهریه آگاهی داشته باشد و تن به ازدواج دهد ولی یا قیم مرد دیگر ضامن پرداخت مهریه به زن نخواهند بود.
در صورتی که عقد نکاح بدون ذکر مهریه انجام گرفته و نزدیک هم صورت گرفته باشد پرداخت مهریه توسط ولی قیم صورتی نزدیکی و شوهر هم دچار ناتوانی در پرداخت مهریه باشد، در این حالت پس از تعیین مهریه بر عهده ی ولی یا قیم نخواهد بود. مهریه در صورتی مقرر می‌شود که نزدیکی حاصل شده باشد. در صورت وقوع نزدیکی خود مرد مسئول پرداخت مهریه خواهد بود یا دارد که پرداخت می‌کند یا ندارد که بایستی از طروق دیگری تامین بشود یکی از طروق اینست که صبر بکنند تا آن شوهر دارای مال بشود.
مالکیت زن نسبت به مهریه
هر نوع منفعتی که برای مهر متصور است، پس از عقد نکاح متعلق به زن است؛ مثلا اگر باغی را به عنوان مهریه برای زن تعیین کردند و امروز مثلا تعیین کردند و یک سال گذشته و این باغ دارای میوه‌ای بود از زمانی که عقد منعقد شده تا الان هر اندازه ای که این باغ ثمر داشته باشد و درآمد داشته باشد آن ثمر و در آمد از آن زن است حالا خواه عروسی کرده باشند یا عروسی نکرده باشند، خواه نزدیکی صورت گرفته یا صورت نگرفته باشد خواه آن باغ را شوهر به زنش تسلیم بکند یا همچنان در اختیارش باشد و هنوز به زنش نداه باشد منافع حاصله از این باغ که به عنوان مهریه است مال زن است هر نوع ملک دیگر را می‌توانیم به عنوان مثال ذکر بکنیم. مهریه می‌تواند عندالمطالبه به صورت اقساط یا مدت دار پرداخت شود. مرد متعهد شود بعد از دو سال از ازدواجشان مهر زن را پرداخت بکند و زن پس از دو سال از مهریه استفاده خواهد کرد.