خلاصه کتاب تاثیر بزه دیده شناسی در رفع خشونت علیه زنان ( نویسنده مریم اجتنابی )

کتاب «تاثیر بزه دیده شناسی در رفع خشونت علیه زنان» اثر مریم اجتنابی، راهکارهایی را برای اجرای صحیح قواعد اسلامی در حمایت از زنانی که بیشتر در معرض خشونت قرار دارند، ارائه می دهد و به بررسی نقش بزه دیده شناسی و قوانین مجازات اسلامی در پیشگیری و مقابله با این معضل اجتماعی می پردازد. این اثر، رویکردی عمیق و تحلیلی برای فهم ابعاد حقوقی و جرم شناختی خشونت علیه زنان عرضه می کند و به مباحثی چون تعریف خشونت، انواع آن، مفهوم بزه دیدگی، و تحلیل مواد قانونی مرتبط با حمایت از زنان بزه دیده در ایران می پردازد.

مقدمه: چرا بزه دیده شناسی و خشونت علیه زنان اهمیت دارد؟

خشونت علیه زنان، پدیده ای پیچیده و چندوجهی است که ریشه های عمیقی در ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جوامع دارد و سلامت روان، جسم و امنیت زنان را به طور جدی به خطر می اندازد. این چالش جهانی، نه تنها به عنوان یک نقض آشکار حقوق بشر شناخته می شود، بلکه پیامدهای گسترده ای بر توسعه پایدار، سلامت عمومی و ثبات اجتماعی به همراه دارد. در این میان، رویکردهای علمی و حقوقی برای درک، پیشگیری و مقابله با این معضل از اهمیت حیاتی برخوردارند. کتاب «تاثیر بزه دیده شناسی در رفع خشونت علیه زنان» به قلم مریم اجتنابی و با همکاری انتشارات قانون یار در سال ۱۳۹۸ منتشر شده است. این کتاب به صورت تخصصی و جامع به بررسی ارتباط میان بزه دیده شناسی و راهکارهای مؤثر برای کاهش و رفع خشونت علیه زنان می پردازد.

معرفی کتاب و نویسنده: مریم اجتنابی و انتشارات قانون یار

مریم اجتنابی، نویسنده این کتاب، با رویکردی تحلیلی و مستند، سعی در روشن ساختن ابعاد مختلف خشونت علیه زنان از منظر بزه دیده شناسی و حقوق اسلامی دارد. انتشارات قانون یار نیز به عنوان ناشر این اثر، سابقه طولانی در انتشار کتب حقوقی و دانشگاهی داشته و با این انتخاب، بر اهمیت موضوع و اعتبار علمی کتاب تأکید کرده است. هدف اصلی این اثر، فراتر از معرفی صرف خشونت، ارائه راهکارهای عملی و قانونی مبتنی بر آموزه های اسلامی و قوانین جمهوری اسلامی ایران است تا بتواند به عنوان منبعی قابل اتکا برای دانشجویان، پژوهشگران و فعالان حوزه حقوق زنان مورد استفاده قرار گیرد.

اهمیت و ضرورت موضوع: چالش های جهانی و بومی

مسئله خشونت علیه زنان، محدود به یک منطقه جغرافیایی یا فرهنگ خاص نیست؛ بلکه به شکلی جهانی، ابعاد مختلف زندگی زنان را تحت تأثیر قرار داده است. از خشونت های فیزیکی و جنسی گرفته تا سوءاستفاده های روانی و اقتصادی، این پدیده به اشکال گوناگونی بروز می کند. ضرورت پرداختن به این موضوع، از یک سو به دلیل قربانی شدن بخش بزرگی از جمعیت زنان و پیامدهای مخرب آن بر جامعه، و از سوی دیگر، به دلیل پیچیدگی های حقوقی و اجتماعی آن است که نیازمند تحلیل های عمیق و رویکردهای جامع می باشد. این کتاب با تمرکز بر بزه دیده شناسی، به دنبال ارائه ابزاری تحلیلی برای فهم بهتر این پدیده و یافتن راه حل های مؤثر است.

مروری بر مفاهیم بنیادی: خشونت و بزه دیده شناسی

پیش از ورود به جزئیات راهکارهای مقابله با خشونت، لازم است مفاهیم بنیادی خشونت و بزه دیده شناسی به دقت تعریف و تحلیل شوند. این فصل از کتاب اجتنابی، پایه های نظری لازم را برای فهم مباحث بعدی فراهم می آورد و به خواننده کمک می کند تا با درکی عمیق تر، به تحلیل های حقوقی و اجتماعی مطرح شده بپردازد.

تعریف جامع خشونت: ابعاد لغوی و جرم شناختی

خشونت در لغت به معنای پرخاش، سخت گیری، استفاده از قدرت فیزیکی همراه با خشم و بی احترامی است. اما از دیدگاه جرم شناسی و علوم اجتماعی، مفهوم خشونت گسترده تر است و به سوءاستفاده از قدرت به منظور اعمال فشار بر دیگران با هر وسیله ای اشاره دارد. این تعریف شامل طیف وسیعی از رفتارها می شود؛ از ضرب و جرح و آزار روحی گرفته تا رفتارهای جنسی به عنف و هرگونه تهدید و توسل به قدرت با هدف اثبات برتری یا دستیابی به خواسته های فردی، که در نهایت منجر به آسیب های مشخصی به قربانی می شود. این آسیب ها می توانند فیزیکی، روانی، اقتصادی یا اجتماعی باشند. خشونت، تنها به معنای آسیب فیزیکی نیست، بلکه شامل هرگونه رفتاری است که به سلامت یا کرامت انسانی فرد لطمه وارد کند.

انواع خشونت: دسته بندی ها و تمرکز بر زنان

خشونت بر اساس زمان، مکان و افراد درگیر، به دسته بندی های مختلفی تقسیم می شود. این دسته بندی ها به فهم بهتر ابعاد مختلف خشونت و تدوین راهکارهای مؤثرتر کمک می کنند:

• خشونت ساختاری (اجتماعی) در مقابل خشونت فردی: خشونت ساختاری به بی عدالتی های ریشه دار در ساختار جامعه اشاره دارد (مانند فقر، تبعیض سیستمی) که به طور غیرمستقیم به افراد آسیب می زند، در حالی که خشونت فردی، اعمال مستقیم یک فرد علیه دیگری است.
• خشونت آشکار در مقابل خشونت پنهان: خشونت آشکار قابل مشاهده و ثبت است (مانند ضرب و جرح)، اما خشونت پنهان شامل رفتارهایی است که کمتر به چشم می آیند اما آسیب های جدی وارد می کنند (مانند آزار روانی، تحقیر، کنترل اقتصادی).
• خشونت هدفمند در مقابل خشونت بدون هدف: خشونت هدفمند با نیتی خاص (مانند ارعاب، تصاحب مال) انجام می شود، در حالی که خشونت بدون هدف ممکن است ناشی از خشم کنترل نشده باشد.
• خشونت فیزیکی در مقابل خشونت روانی: خشونت فیزیکی شامل هرگونه آسیب جسمی است، اما خشونت روانی (مانند توهین، تهدید، انزوا) به سلامت روان فرد آسیب می رساند.

با وجود این دسته بندی ها، کتاب اجتنابی تأکید ویژه ای بر خشونت های مبتنی بر جنسیت دارد که به «خشونت علیه زنان» منجر می شود. این نوع خشونت در مباحث جرم شناسی و بزه دیده شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در گروه های آسیب پذیرتر نظیر اقلیت های قومی، نژادی، مذهبی، و آوارگان جنگی شیوع بیشتری دارد.

مفهوم بزه دیده و بزه دیده شناسی: جایگاه در حقوق کیفری

بزه دیده شناسی (Victimology) شاخه ای از جرم شناسی است که به مطالعه قربانیان جرم (بزه دیدگان)، دلایل بزه دیدگی، تأثیرات جرم بر آن ها و نحوه حمایت از آن ها می پردازد. این علم، با تغییر رویکرد از تمرکز صرف بر بزهکار به سوی بررسی نقش و جایگاه قربانی در فرآیند جرم و پس از آن، تحولی در نظام عدالت کیفری ایجاد کرده است. تاریخچه بزه دیده شناسی نشان می دهد که در ابتدا توجه کمی به قربانیان می شد، اما با گذر زمان و رشد جنبش های حقوق بشر، اهمیت حمایت از بزه دیدگان و پیشگیری از بزه دیدگی ثانویه (آسیب های ناشی از فرآیند قضایی) پررنگ تر شد.

در حقوق کیفری، بزه دیده شناسی به ارزیابی عواملی می پردازد که می تواند افراد را در معرض خطر بزه دیدگی قرار دهد و راهکارهایی برای کاهش این آسیب پذیری ها ارائه می دهد. این مفهوم در زمینه خشونت علیه زنان از اهمیت مضاعفی برخوردار است، زیرا زنان اغلب به دلیل ساختارهای جنسیتی نابرابر، در موقعیت های آسیب پذیرتری قرار می گیرند. درک عمیق از این مفاهیم، زمینه را برای تحلیل دقیق تر راهکارهای پیشگیرانه و حمایتی فراهم می آورد.

بزه دیده شناسی و استراتژی های پیشگیری از بزه دیدگی

فصل دوم کتاب مریم اجتنابی، با تکیه بر مبانی بزه دیده شناسی، به تحلیل استراتژی های پیشگیرانه می پردازد که می توانند در کاهش خشونت علیه زنان مؤثر باشند. این بخش از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که نشان می دهد چگونه دانش بزه دیده شناسی می تواند به ابزاری عملی برای طراحی و اجرای برنامه های پیشگیرانه تبدیل شود.

نقش بزه دیده شناسی در درک و تحلیل خشونت علیه زنان

بزه دیده شناسی ابزاری قدرتمند برای درک عمیق تر خشونت علیه زنان فراهم می کند. این رویکرد تنها به بررسی ماهیت اعمال خشونت آمیز نمی پردازد، بلکه به تحلیل عواملی می پردازد که زنان را در برابر خشونت آسیب پذیرتر می سازد. عواملی نظیر:

• عوامل فردی: وضعیت اقتصادی، تحصیلات، سن، سلامت روان و سابقه بزه دیدگی قبلی.
• عوامل خانوادگی: تاریخچه خشونت در خانواده، الگوهای ارتباطی ناسالم، ساختار قدرت در خانواده.
• عوامل اجتماعی-فرهنگی: نگرش های جنسیتی، هنجارهای اجتماعی، تابوهای مربوط به گزارش خشونت، عدم دسترسی به حمایت های اجتماعی.

با تحلیل این عوامل، بزه دیده شناسی به ما کمک می کند تا الگوهای تکراری خشونت را شناسایی کرده و استراتژی های پیشگیرانه را به گونه ای هدفمندتر طراحی کنیم. همچنین، این رویکرد به درک پیامدهای گسترده خشونت بر قربانیان (شامل آسیب های روانی، جسمی، اجتماعی و اقتصادی) کمک کرده و اهمیت حمایت جامع از آن ها را برجسته می سازد.

رویکردهای پیشگیرانه: تبیین انواع و کاربرد آن ها در کاهش خشونت

پیشگیری از بزه دیدگی به سه دسته اصلی تقسیم می شود که هر یک نقش خاصی در کاهش خشونت علیه زنان ایفا می کنند:

1. پیشگیری اولیه (Primary Prevention):

   این نوع پیشگیری بر رفع ریشه های اصلی خشونت در سطح جامعه تمرکز دارد و هدف آن جلوگیری از وقوع خشونت پیش از آن است که اتفاق بیفتد. برنامه های پیشگیری اولیه شامل موارد زیر می شود:

   • آموزش و آگاهی بخشی: برگزاری کارگاه ها و کمپین های عمومی برای تغییر نگرش های جنسیتی، ترویج برابری و احترام متقابل، و آموزش مهارت های ارتباطی سالم.
   • اصلاح قوانین و سیاست ها: تدوین و اجرای قوانینی که تبعیض جنسیتی را از بین ببرد و حقوق زنان را تقویت کند.
   • توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی زنان: افزایش دسترسی زنان به آموزش، اشتغال و منابع مالی برای کاهش وابستگی و آسیب پذیری آن ها.
2. پیشگیری ثانویه (Secondary Prevention):

   این رویکرد بر شناسایی زودهنگام افراد یا گروه های در معرض خطر و ارائه مداخله های سریع تمرکز دارد تا از تشدید خشونت جلوگیری شود. اقدامات پیشگیری ثانویه عبارتند از:

   • خطوط کمک و مشاوره های فوری: راه اندازی مراکز تماس و مشاوره های روان شناختی برای زنانی که در معرض خشونت قرار دارند.
   • پناهگاه ها و مراکز حمایتی: ایجاد فضاهای امن برای زنانی که نیاز به خروج از محیط خشونت آمیز دارند.
   • آموزش حقوقی و ارائه خدمات حقوقی: آگاه سازی زنان از حقوق خود و کمک به آن ها در فرآیندهای قضایی.
3. پیشگیری ثالثیه (Tertiary Prevention):

   این مرحله پس از وقوع خشونت انجام می شود و هدف آن کاهش آسیب های ناشی از بزه دیدگی، جلوگیری از بزه دیدگی مجدد و کمک به بازتوانی و بازگشت قربانیان به زندگی عادی است. اقدامات پیشگیری ثالثیه شامل موارد زیر است:

   • حمایت های روان شناختی و درمانی: ارائه خدمات مشاوره ای و درمانی برای بهبود آسیب های روحی و روانی ناشی از خشونت.
   • حمایت های حقوقی و قضایی: پیگیری شکایات، حمایت از قربانیان در دادگاه ها و تضمین اجرای عدالت.
   • توانبخشی و بازادغام اجتماعی: کمک به قربانیان برای بازیابی استقلال و بازگشت به جامعه با حمایت های لازم.

مسئولیت جامعه و نهادها در فرآیند پیشگیری

فرآیند پیشگیری از خشونت علیه زنان، نیازمند یک رویکرد جامع و همکاری گسترده میان تمام ارکان جامعه است. دولت، نهادهای قضایی، سازمان های مردم نهاد، مؤسسات آموزشی، رسانه ها و حتی تک تک افراد جامعه، هر یک مسئولیت هایی در این زمینه دارند. دولت وظیفه تدوین و اجرای قوانین حمایتی و اختصاص بودجه برای برنامه های پیشگیری را بر عهده دارد. نهادهای قضایی باید با اجرای قاطعانه قوانین، از قربانیان حمایت کرده و بزهکاران را مجازات کنند. سازمان های مردم نهاد می توانند در آگاهی رسانی، ارائه خدمات حمایتی و فشار بر دولت برای اصلاحات قانونی نقش مهمی ایفا کنند. رسانه ها با ترویج فرهنگ احترام و آگاهی بخشی، و مؤسسات آموزشی با آموزش نسل های جدید، می توانند در بلندمدت به ریشه کنی خشونت کمک کنند.

کاهش خشونت علیه زنان، تنها وظیفه قانون گذار نیست، بلکه نیازمند یک عزم ملی و مشارکت فعال همه اقشار جامعه، از نهادهای دولتی تا تک تک افراد، برای تغییر فرهنگ و ساختارهای تبعیض آمیز است.

پیشگیری از بزه دیدگی در خشونت علیه زنان: رویکرد کتاب

فصل سوم کتاب «تاثیر بزه دیده شناسی در رفع خشونت علیه زنان»، به طور خاص به رویکردهای پیشگیری از بزه دیدگی در زمینه خشونت علیه زنان می پردازد و راهکارهای مبتنی بر قواعد اسلامی و قوانین جمهوری اسلامی ایران را تحلیل می کند. این بخش، قلب تپنده کتاب است که تلاش می کند تا پل ارتباطی میان نظریات بزه دیده شناسی و عمل حقوقی برقرار سازد.

بررسی تطبیقی و چالش ها: ابعاد جهانی و محلی

نویسنده در این بخش، ابتدا به نگرانی های جهانی در مورد خشونت علیه زنان اشاره می کند. جوامع بشری، چه پیشرفته و چه در حال توسعه، با این پدیده دست و پنجه نرم می کنند. او چگونگی بروز خشونت علیه زنان را در بسترهای مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تحلیل می کند. این تحلیل نشان می دهد که هرچند اشکال خشونت ممکن است متفاوت باشند، اما پدیده خشونت علیه زنان یک معضل فراگیر است. در اقلیت های قومی، نژادی، مذهبی، و در میان آوارگان جنگی، زنان به دلیل آسیب پذیری های مضاعف، بیشتر در معرض خشونت قرار می گیرند. این نگاه تطبیقی، ضرورت یافتن راهکارهای مشترک و همچنین توجه به بستر بومی هر جامعه را برجسته می سازد.

راهکارهای مبتنی بر قواعد اسلامی: حمایت از زنان نیازمند حمایت بیشتر

یکی از نقاط قوت و وجه تمایز کتاب اجتنابی، بهره گیری از آموزه های اسلامی برای ارائه راهکارهایی در راستای حمایت از زنان است. نویسنده معتقد است که قواعد اسلامی، ظرفیت های بالایی برای حمایت از زنان نیازمند حمایت بیشتر دارد. او به اصولی چون عدالت، احسان، رعایت حقوق متقابل زن و مرد در خانواده، کرامت انسانی زن و ممنوعیت ظلم و ستم اشاره می کند. بر اساس تحلیل او، اسلام با تأکید بر جایگاه زن در خانواده و جامعه و با ارائه راهکارهایی برای حفظ بنیان خانواده، می تواند در پیشگیری از خشونت نقش مؤثری ایفا کند. این رویکرد به ویژه در جوامع اسلامی، می تواند بستری برای پذیرش و اجرای راهکارهای حمایتی فراهم آورد.

تحلیل قوانین جمهوری اسلامی ایران در حمایت از زنان بزه دیده

کتاب اجتنابی با نگاهی دقیق و تحلیلی، به بررسی مواد قانونی موجود در قانون مجازات اسلامی ایران می پردازد که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در حمایت از زنان بزه دیده نقش دارند. این تحلیل نشان دهنده تلاش قانون گذار برای مقابله با برخی از اشکال خشونت و آسیب های وارد بر زنان است.

ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲) – نفقه

ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی، عدم پرداخت نفقه زن توسط مرد را جرم انگاری کرده است. به موجب این ماده: «هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد، یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع نماید، دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می نماید.»

این ماده از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا عدم پرداخت نفقه، یکی از اشکال رایج خشونت اقتصادی علیه زنان است که می تواند منجر به عسر و حرج (سختی و تنگنای شدید) زن در محیط خانواده شود. هدف قانون گذار از کیفری کردن این عمل، حمایت از زن و جلوگیری از آسیب های روانی و اقتصادی ناشی از فقر و وابستگی مالی است. اعطای وصف کیفری به عمل تارک انفاق، موجب سرعت بخشیدن به احقاق حق زوجه در مطالبه نفقه حال می شود و به زن ابزار قانونی قدرتمندی برای تأمین حداقل های زندگی خود می دهد. این اقدام قانونی، نقش مهمی در کاهش آسیب های روانی و حفظ امنیت مالی زن در محیط خانواده ایفا می کند.

ماده ۶۴۵ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲) – ثبت ازدواج، طلاق و رجوع

ماده ۶۴۵ قانون مجازات اسلامی نیز با هدف حفظ کیان خانواده و حمایت از حقوق زنان، ثبت واقعه ازدواج دائم، طلاق و رجوع را طبق مقررات الزامی دانسته است. این ماده مقرر می دارد: «به منظور حفظ کیان خانواده ثبت واقعه ازدواج دائم، طلاق و رجوع طبق مقررات الزامی است، چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی مبادرت به ازدواج دائم، طلاق و رجوع نماید به مجازات حبس تعزیری تا یک سال محکوم می گردد.»

اهمیت این ماده در آن است که با اجباری کردن ثبت این وقایع، از ازدواج های پنهانی، طلاق های شفاهی و رجوع های بدون سند رسمی که اغلب حقوق زنان را پایمال می کنند، جلوگیری به عمل می آورد. عدم ثبت، می تواند زن را در اثبات رابطه زوجیت و به تبع آن، در مطالبه حقوقی مانند نفقه، مهریه و حضانت فرزندان، با مشکلات جدی مواجه سازد و او را در موقعیت آسیب پذیری قرار دهد.

نکته قابل توجهی که نویسنده به آن اشاره می کند و در تحلیل این ماده برجسته است، عدم مجازات زن در صورت عدم ثبت وقایع است. اگرچه عقد ازدواج با قصد و رضای زوجین واقع می گردد، اما قانون گذار صرفاً برای زوج مجازات قرار داده است. این امر، به عقیده اجتنابی، نشان دهنده توجه مقنن به جایگاه ضعیف اراده زن در تکوین زندگی زناشویی و تلاش برای حمایت از او در برابر آسیب پذیری های احتمالی است. این ماده در راستای حفظ امنیت و آسایش زن و رفع عسر و حرج از وی در اثبات رابطه زوجیت تدوین شده است.

ماده ۶۴۶ قانون مجازات اسلامی و سایر مواد مرتبط

کتاب به طور خلاصه به ماده ۶۴۶ قانون مجازات اسلامی نیز اشاره می کند که آن نیز در راستای تکمیل مقررات مربوط به ثبت وقایع ازدواج و طلاق است و می تواند به طور غیرمستقیم در حمایت از زنان نقش داشته باشد. هرچند جزئیات بیشتری از این ماده در خلاصه های موجود ذکر نشده، اما می توان حدس زد که این ماده نیز به تکمیل سازوکارهای قانونی برای حفظ حقوق زنان و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی می پردازد. علاوه بر این مواد، دیگر بخش های قانون مجازات اسلامی که به جرائمی نظیر توهین، افترا، ضرب و جرح، تهدید و جرائم جنسی می پردازند، نیز به طور کلی در حمایت از زنان بزه دیده قابل استناد هستند و می توانند ابزارهای قانونی برای مقابله با خشونت های مختلف باشند.

ارزیابی رویکرد قانون گذار در کاهش آسیب های روانی و حفظ امنیت زن

اقدام قانون گذار ایران در وضع مواد ۶۴۲، ۶۴۵ و ۶۴۶ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲) برای جلوگیری از عسر و حرج زن در محیط خانواده و کاهش آسیب های روانی بر وی، قابل تقدیر است. این مواد تلاش کرده اند تا با جرم انگاری برخی از رفتارهای زیان آور، از حقوق مالی و امنیت حقوقی زنان حمایت کنند. با این حال، تحلیل کتاب نشان می دهد که هرچند این قوانین گامی مثبت هستند، اما همچنان با چالش هایی مواجهند. آسیب های روانی ناشی از خشونت اغلب پیچیده تر از آن است که صرفاً با مجازات مالی یا حبس قابل جبران باشند و نیازمند حمایت های جامع تر روان شناختی و اجتماعی است. همچنین، مسئله امنیت زن در محیط خانواده، تنها با قوانین مربوط به نفقه و ثبت ازدواج حل نمی شود و نیازمند اصلاحات فرهنگی، افزایش آگاهی و اجرای قوی تر سایر قوانین حمایتی است.

نتیجه گیری کتاب و پیشنهادات نویسنده

فصل چهارم کتاب «تاثیر بزه دیده شناسی در رفع خشونت علیه زنان» به خلاصه بندی یافته های اصلی و ارائه پیشنهادات عملی و نظری برای بهبود وضعیت زنان بزه دیده اختصاص دارد. این بخش، جمع بندی تلاش های نویسنده در طول کتاب و ارائه چشم اندازی برای آینده است.

خلاصه بندی یافته های اصلی: از بزه دیده شناسی تا قانون گذاری

مریم اجتنابی در نتیجه گیری کتاب خود، بر اهمیت بزه دیده شناسی به عنوان یک چهارچوب تحلیلی برای درک عمیق خشونت علیه زنان تأکید می کند. او نشان می دهد که چگونه شناخت انواع خشونت، علل و پیامدهای آن، می تواند به تدوین استراتژی های پیشگیرانه مؤثر کمک کند. یافته های اصلی کتاب بر این محورند که:

• خشونت علیه زنان پدیده ای چندوجهی است که نیازمند رویکردهای جامع و بین رشته ای است.
• آموزه های اسلامی، ظرفیت های بالایی برای حمایت از حقوق زنان و پیشگیری از خشونت دارند.
• مواد ۶۴۲ و ۶۴۵ قانون مجازات اسلامی، هرچند دارای نقاط قوت هستند، اما برای حمایت کامل از زنان بزه دیده، نیازمند تکمیل و اجرای قوی تر می باشند.
• تأکید قانون گذار بر عدم مجازات زن در برخی موارد (مانند عدم ثبت ازدواج)، نشان دهنده توجه به آسیب پذیری بیشتر زنان است.

پیشنهادات عملی و نظری: گام هایی به سوی آینده ای امن تر

بر اساس یافته های خود، اجتنابی مجموعه ای از پیشنهادات را برای بهبود وضعیت ارائه می دهد که می توانند در دو دسته عملی و نظری طبقه بندی شوند:

پیشنهادات عملی:

• اصلاحات قانونی: بازنگری و تدوین قوانین جامع تر و با جزئیات بیشتر برای مقابله با تمامی اشکال خشونت علیه زنان (فیزیکی، روانی، اقتصادی، جنسی)، با تمرکز بر پیشگیری و حمایت از قربانیان.
• تقویت سازوکارهای اجرایی: بهبود روند گزارش دهی خشونت، تسریع فرآیندهای قضایی، آموزش نیروهای پلیس و قضات در مواجهه با پرونده های خشونت خانگی و جنونت جنسی.
• افزایش حمایت های اجتماعی: گسترش پناهگاه ها، مراکز مشاوره روان شناختی و حقوقی رایگان برای زنان بزه دیده، و ارائه خدمات توانمندسازی اقتصادی به آن ها.
• برنامه های آگاهی بخشی عمومی: اجرای کمپین های آموزشی برای تغییر نگرش های فرهنگی و اجتماعی غلط درباره زنان و ترویج فرهنگ احترام متقابل و برابری جنسیتی.

پیشنهادات نظری:

• پژوهش های بیشتر: انجام تحقیقات عمیق تر در زمینه عوامل ریشه ای خشونت علیه زنان در بستر فرهنگی-اجتماعی ایران و بررسی اثربخشی قوانین موجود.
• تأکید بر نقش بزه دیده شناسی: گنجاندن مباحث بزه دیده شناسی در سرفصل های آموزشی دانشگاهی (رشته های حقوق، جرم شناسی، علوم اجتماعی) برای تربیت متخصصان آگاه به این حوزه.
• تحلیل تطبیقی قوانین: مطالعه و مقایسه قوانین حمایت از زنان در سایر کشورها (به ویژه کشورهای اسلامی) برای بهره گیری از تجربیات موفق.

نگاهی به آینده: اهمیت ادامه پژوهش ها

نویسنده در پایان، بر اهمیت ادامه پژوهش ها در این زمینه تأکید می کند. مبارزه با خشونت علیه زنان یک فرآیند مستمر است که نیازمند تحلیل های به روز، نوآوری در راهکارها و ارزیابی مداوم برنامه های اجرایی است. تنها با تداوم تلاش های علمی و عملی می توان به آینده ای دست یافت که در آن زنان از خشونت رها بوده و از حقوق کامل انسانی خود برخوردار باشند.

جمع بندی نهایی و کلام آخر

کتاب «تاثیر بزه دیده شناسی در رفع خشونت علیه زنان» اثر مریم اجتنابی، بدون تردید یک منبع ارزشمند و ضروری برای هر فردی است که به دنبال درک عمیق تر پدیده خشونت علیه زنان، به ویژه در بستر حقوقی و اسلامی ایران، می باشد. این اثر نه تنها به تحلیل ریشه ها و ابعاد خشونت می پردازد، بلکه با ارائه راهکارهای مبتنی بر بزه دیده شناسی و بررسی دقیق مواد قانونی، مسیرهای روشنی برای پیشگیری و مقابله با این معضل ارائه می دهد.

ارزش و جایگاه کتاب: منبعی برای متخصصان و عموم

این کتاب به دلیل رویکرد علمی، مستند و تحلیلی خود، جایگاهی مهم در میان آثار حقوقی و جرم شناختی پیدا می کند. محتوای غنی آن، دانشجویان رشته های حقوق، فقه، علوم اجتماعی و مطالعات زنان را قادر می سازد تا برای تحقیقات، پایان نامه ها و مقالات خود به یک منبع جامع و معتبر دسترسی داشته باشند. وکلا و مشاوران حقوقی نیز می توانند از تحلیل های دقیق قوانین و راهکارهای پیشنهادی برای پرونده های مرتبط با خشونت خانگی و حقوق زنان بهره مند شوند. همچنین، فعالان و مدافعان حقوق زنان با مطالعه این کتاب، اطلاعات دقیق و مستندی برای فعالیت های آگاهی بخش و حمایتی خود کسب می کنند.

تاثیرگذاری محتوای مقاله: گسترش آگاهی و فهم عمیق تر

خلاصه تحلیلی حاضر، با هدف ارائه درکی روشن و ساختاریافته از محتوای کتاب مریم اجتنابی، تلاش کرده است تا نکات کلیدی، استدلال ها و نتیجه گیری های اصلی آن را به مخاطبان ارائه دهد. این مقاله می تواند به عنوان یک ابزار کمکی برای آن دسته از خوانندگانی باشد که به دنبال فهم سریع و در عین حال عمیق محتوای کتاب هستند، بدون آنکه نیاز به مطالعه کامل اثر داشته باشند. با گسترش آگاهی درباره ابعاد بزه دیده شناسی و راهکارهای قانونی موجود، امید است که گامی در جهت کاهش خشونت علیه زنان و حمایت از حقوق آنان برداشته شود.

فراخوان به اقدام: دعوت به مطالعه، بحث و حمایت

مبارزه با خشونت علیه زنان، مسئولیت جمعی است. در این راستا، مطالعه آثاری همچون کتاب مریم اجتنابی و پرداختن به ابعاد علمی و حقوقی آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. از این رو، متخصصان، دانشجویان و عموم علاقه مندان به مسائل اجتماعی و حقوق زنان دعوت می شوند که با مطالعه عمیق تر این اثر و سایر منابع مشابه، به بحث و گفتگو در این زمینه بپردازند. گسترش آگاهی، مطالبه اصلاحات قانونی و حمایت از زنان بزه دیده، همگی گام هایی ضروری در مسیر دستیابی به جامعه ای عادلانه تر و امن تر برای تمامی افراد است.

منابع و مراجع

• اجتنابی، مریم. (۱۳۹۸). تاثیر بزه دیده شناسی در رفع خشونت علیه زنان. انتشارات قانون یار.
• قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲).