نمونه دادخواست مطالبه وجه چک سندی حقوقی است که دارنده چک برگشتی برای درخواست پرداخت مبلغ چک، خسارات مربوطه و هزینه های دادرسی از مراجع قضایی تنظیم و تقدیم می کند. این دادخواست جزو اساسی ترین مراحل قانونی برای وصول مطالبات از طریق چک بلامحل است و نیازمند رعایت دقیق تشریفات و جزئیات قانونی است.
چک به عنوان یک سند تجاری و ابزار مهم در مبادلات اقتصادی، نقش حیاتی در تسهیل تراکنش ها و ایجاد اعتماد در فضای کسب وکار ایفا می کند. با این حال، معضل چک های برگشتی همواره یکی از چالش های اصلی در نظام حقوقی و مالی کشور بوده است که نه تنها به دارنده چک زیان وارد می آورد، بلکه بر اعتماد عمومی به این سند تجاری نیز لطمه می زند. در مواجهه با عدم پرداخت وجه چک، دارنده آن چاره ای جز پیگیری قضایی یا ثبتی برای استیفای حقوق خود ندارد. یکی از رایج ترین و مؤثرترین روش ها برای مطالبه وجه چک برگشتی، تنظیم و تقدیم دادخواست حقوقی مطالبه وجه چک است. این فرآیند که شامل مراحل قانونی مشخصی است، نیازمند آگاهی کامل از جزئیات حقوقی و نگارش دقیق دادخواست می باشد.
این مقاله با هدف ارائه راهنمایی جامع و کاربردی برای تنظیم و تقدیم نمونه دادخواست مطالبه وجه چک تدوین شده است. در این مسیر، به بررسی روش های مختلف مطالبه وجه چک، نکات حقوقی کلیدی قبل از تنظیم دادخواست، اجزای اصلی یک دادخواست مطالبه وجه و ارائه نمونه های کاربردی دادخواست در سناریوهای مختلف خواهیم پرداخت. هدف نهایی، توانمندسازی خوانندگان اعم از اشخاص حقیقی، صاحبان کسب وکار، و متخصصان حقوقی است تا با دانش کافی و اطمینان خاطر، مراحل قانونی وصول مطالبات خود را طی کنند و به مرجعی قابل اعتماد در این زمینه تبدیل شویم.
روش های مطالبه وجه چک برگشتی: انتخاب بهترین راهکار
هنگامی که یک چک به دلیل عدم موجودی یا کسر موجودی حساب برگشت می خورد، دارنده چک با وضعیت دشواری روبرو می شود و باید راهکار مناسبی برای وصول طلب خود بیابد. نظام حقوقی ایران، چندین مسیر را برای مطالبه وجه چک برگشتی پیش بینی کرده است که هر یک شرایط، مزایا و محدودیت های خاص خود را دارند. انتخاب روش صحیح، به شدت به شرایط خاص چک، رابطه حقوقی طرفین و سرعت مطلوب در رسیدگی بستگی دارد.
مطالبه حقوقی چک
مطالبه حقوقی چک، رایج ترین و جامع ترین روش برای وصول وجه چک برگشتی است و محور اصلی این مقاله را تشکیل می دهد. در این روش، دارنده چک با تقدیم دادخواست به دادگاه، از مرجع قضایی درخواست می کند تا صادرکننده و احیاناً ظهرنویسان چک را به پرداخت وجه آن به همراه خسارات قانونی محکوم کند. این روش از انعطاف پذیری بالایی برخوردار است و امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه و درخواست تأمین خواسته را فراهم می آورد. مراحل کلی این روش شامل برگشت زدن چک و دریافت گواهی عدم پرداخت، مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای ثبت دادخواست و پیگیری پرونده در دادگاه صالح است. این روش برای کلیه چک ها، از جمله چک های قدیمی و چک های صیادی که شرایط اجراییه مستقیم را ندارند، قابل استفاده است.
شکایت کیفری چک
شکایت کیفری از چک برگشتی، روشی است که هدف آن مجازات صادرکننده چک بلامحل به دلیل ارتکاب جرم صدور چک بلامحل است. این روش با هدف ایجاد فشار روانی بر صادرکننده و وادار کردن او به پرداخت وجه چک، مورد استفاده قرار می گیرد. با این حال، شکایت کیفری دارای شرایط بسیار محدودکننده ای است: اولاً، چک باید ظرف مدت شش ماه از تاریخ صدور برگشت خورده باشد و دارنده چک نیز ظرف شش ماه از تاریخ گواهی عدم پرداخت، اقدام به طرح شکایت کیفری کند. ثانیاً، چک نباید برای تضمین یا به عنوان امانت صادر شده باشد و صادرکننده نیز نباید هنگام صدور، دستور عدم پرداخت داده باشد. در صورت احراز شرایط، این روش می تواند منجر به صدور حکم حبس یا جزای نقدی برای صادرکننده شود، اما مستقیماً به وصول وجه چک منجر نمی شود و برای دریافت وجه، دارنده باید همزمان یا متعاقباً دادخواست حقوقی نیز ارائه دهد.
مطالبه از طریق اجرای ثبت
این روش برای مطالبه وجه چک هایی کاربرد دارد که ماهیت بانکی دارند و قابلیت صدور اجراییه از طریق اداره ثبت را دارا هستند. این فرآیند معمولاً سریع تر از دادخواست حقوقی است زیرا نیازی به صدور حکم قضایی اولیه نیست و مستقیماً پس از ارائه گواهی عدم پرداخت، تقاضای صدور اجراییه می شود. مزیت اصلی این روش، سرعت نسبی آن در توقیف اموال صادرکننده است. اما این روش محدودیت هایی نیز دارد؛ به عنوان مثال، در این شیوه نمی توان از ظهرنویسان یا ضامنین چک مطالبه وجه کرد و صرفاً صادرکننده چک طرف مطالبه قرار می گیرد.
مطالبه از طریق اجرای احکام دادگستری (ویژه چک های صیادی جدید)
با تصویب قانون جدید صدور چک در سال 1397 و اصلاحات بعدی آن، چک های صیادی ویژگی های منحصر به فردی پیدا کرده اند. مهمترین ویژگی، قابلیت اجرایی مستقیم این چک ها از طریق دادگاه و بدون نیاز به طرح دعوای حقوقی و صدور حکم است. به این معنا که دارنده چک صیادی برگشتی (که در سامانه صیاد ثبت شده و عدم پرداخت آن نیز توسط بانک تأیید شده است) می تواند مستقیماً به دادگاه مراجعه کرده و با ارائه گواهی عدم پرداخت و درخواست صدور اجراییه، از دادگاه بخواهد که دستور توقیف اموال صادرکننده و وصول وجه چک را صادر کند. این روش به مراتب سریع تر و کم هزینه تر از روش حقوقی سنتی است و گامی مهم در جهت افزایش اعتبار چک های صیادی و تسهیل وصول مطالبات به شمار می رود. برای استفاده از این امکان، ضروری است که چک در سامانه صیاد ثبت شده و اطلاعات آن صحیح باشد و همچنین دارنده چک گواهی عدم پرداخت را از بانک اخذ کرده باشد.
نکات حقوقی مهم قبل از تنظیم دادخواست مطالبه وجه چک
قبل از آنکه اقدام به تنظیم و تقدیم نمونه دادخواست مطالبه وجه چک کنید، آگاهی از برخی نکات حقوقی بنیادین و رعایت آن ها ضروری است. این نکات نه تنها بر روند دادرسی و نتیجه نهایی تأثیرگذارند، بلکه می توانند از اتلاف وقت و هزینه های اضافی جلوگیری کرده و شانس موفقیت در پرونده را به میزان قابل توجهی افزایش دهند.
مهلت های قانونی برای برگشت زدن چک و دریافت گواهی عدم پرداخت
قانون تجارت مهلت های مشخصی را برای برگشت زدن چک و مطالبه حقوقی آن تعیین کرده است که عدم رعایت آن ها می تواند امتیازات خاص چک را از بین ببرد.
- 15 روز: اگر چک در همان محل صدور و پرداخت (مثلاً هر دو در تهران) صادر و به بانک ارائه شده باشد، دارنده باید ظرف 15 روز از تاریخ صدور، چک را به بانک ارائه کرده و برگشت بزند.
- 45 روز: اگر چک در محلی صادر شده باشد که با محل پرداخت آن متفاوت است (مثلاً چک در تبریز صادر شده و در بانک شعبه تهران قابل پرداخت است)، مهلت برگشت زدن چک 45 روز از تاریخ صدور خواهد بود.
- 4 ماه: اگر چک در مهلت های 15 یا 45 روزه برگشت خورده باشد، دارنده چک از تاریخ گواهی عدم پرداخت، 4 ماه فرصت دارد تا علیه ظهرنویسان (امضاکنندگان پشت چک) اقامه دعوا کند. پس از این مهلت، دیگر نمی توان از ظهرنویسان مطالبه وجه نمود و صرفاً صادرکننده مسئول پرداخت خواهد بود.
رعایت این مهلت ها برای حفظ حق رجوع به ظهرنویسان و بهره مندی از امتیازاتی مانند امکان درخواست تأمین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی، بسیار حائز اهمیت است.
اهمیت دریافت گواهی عدم پرداخت
گواهی عدم پرداخت یا همان برگ چک برگشتی، مهمترین و اساسی ترین دلیل برای اثبات عدم وصول وجه چک و آغاز فرآیند حقوقی است. این گواهی توسط بانک محال علیه (بانکی که چک بر عهده آن صادر شده) صادر می شود و حاوی اطلاعات کلیدی از جمله شماره چک، تاریخ ارائه به بانک، علت عدم پرداخت (مثلاً کسر موجودی یا مسدودی حساب) و میزان کسری موجودی است. بدون این گواهی، طرح دعوای مطالبه وجه چک در مراجع قضایی امکان پذیر نیست و به عنوان یکی از منضمات اصلی دادخواست، باید حتماً همراه با دادخواست ارائه شود.
نقش سامانه ثنا در ثبت و پیگیری دادخواست
امروزه، کلیه مراحل ثبت و پیگیری دادخواست های قضایی، از جمله نمونه دادخواست مطالبه وجه چک، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و سامانه ثنا (ثبت نام الکترونیکی قضایی) انجام می شود. برای ثبت دادخواست، خواهان باید ابتدا در این سامانه ثبت نام کرده و حساب کاربری فعال داشته باشد. تمامی ابلاغیه های قضایی نیز از طریق همین سامانه به اطلاع طرفین دعوا می رسد. آشنایی با نحوه ثبت نام، ورود به سامانه و پیگیری وضعیت پرونده در ثنا، برای هر فردی که قصد طرح دعوای حقوقی دارد، ضروری است.
تفکیک صلاحیت دادگاه و شورای حل اختلاف
بر اساس قانون، رسیدگی به برخی دعاوی با توجه به میزان خواسته، در صلاحیت شورای حل اختلاف قرار می گیرد. در حال حاضر، دعاوی مالی تا مبلغ دویست میلیون ریال (20 میلیون تومان) در صلاحیت شورای حل اختلاف است. بنابراین، اگر مبلغ چک شما کمتر از این میزان باشد، باید دادخواست خود را به شورای حل اختلاف تقدیم کنید. در غیر این صورت، دادگاه عمومی حقوقی صلاحیت رسیدگی خواهد داشت. اشتباه در تعیین مرجع صالح، می تواند منجر به رد دادخواست یا طولانی شدن روند رسیدگی شود.
هزینه های دادرسی مطالبه وجه چک
مطالبه وجه چک یک دعوای مالی محسوب می شود و لذا خواهان ملزم به پرداخت هزینه های دادرسی است. این هزینه ها بر اساس مبلغ خواسته محاسبه می شود و معمولاً شامل 3.5 درصد از مبلغ اصلی خواسته در مرحله بدوی است. علاوه بر این، هزینه های دیگری مانند هزینه ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی و هزینه کارشناسی (در صورت لزوم) نیز به این موارد اضافه خواهد شد. در صورت پیروزی در دعوا، این هزینه ها از خوانده مطالبه و به خواهان بازگردانده می شود. برای درخواست تأمین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی نیز ممکن است لازم باشد 3 درصد از مبلغ خواسته به عنوان ودیعه به صندوق دادگستری واریز شود که پس از رفع تأمین مسترد می گردد.
ضرورت و مزایای مشاوره با وکیل متخصص چک
پیچیدگی های حقوقی مربوط به چک و تفاوت های آن با سایر اسناد تجاری، همچنین مهلت های قانونی و رویه های خاص قضایی، اهمیت مشاوره با یک وکیل متخصص در زمینه چک را دوچندان می کند. یک وکیل با تجربه می تواند در انتخاب بهترین روش مطالبه، نگارش صحیح دادخواست، جمع آوری مدارک لازم، درخواست تأمین خواسته و پیگیری پرونده، راهنمایی های ارزشمندی ارائه دهد. این مشاوره می تواند از بروز اشتباهات رایج جلوگیری کرده، فرآیند رسیدگی را تسریع بخشد و شانس موفقیت در پرونده را به طور چشمگیری افزایش دهد.
در دعاوی مالی پیچیده و حساس، به ویژه در مورد چک های با مبالغ بالا یا با حضور ظهرنویسان متعدد، بهره گیری از دانش و تجربه وکیل متخصص، یک سرمایه گذاری هوشمندانه است که می تواند از خسارات بزرگتر جلوگیری کند.
اجزای اصلی یک دادخواست مطالبه وجه چک
تنظیم یک نمونه دادخواست مطالبه وجه چک موفق، مستلزم شناخت دقیق اجزا و ارکان آن است. هر دادخواست باید شامل اطلاعات مشخصی باشد تا از نظر شکلی مورد پذیرش قرار گیرد و مسیر رسیدگی قضایی را هموار سازد. در ادامه به تشریح مهمترین بخش های یک دادخواست مطالبه وجه چک می پردازیم:
خواهان
خواهان، فرد یا شرکتی است که دارنده چک بوده و از عدم پرداخت آن متضرر شده و قصد مطالبه وجه را دارد. مشخصات کامل خواهان باید در دادخواست قید شود، شامل:
- نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، تاریخ تولد و نشانی دقیق محل اقامت برای اشخاص حقیقی.
- نام کامل شرکت، شماره ثبت، شناسه ملی، نشانی دفتر مرکزی و مشخصات نماینده قانونی (مدیرعامل یا صاحب امضای مجاز) برای اشخاص حقوقی.
خوانده
خوانده، فرد یا شرکتی است که چک را صادر کرده و مسئولیت پرداخت وجه آن را بر عهده دارد. در برخی موارد، ظهرنویسان و ضامنین نیز به عنوان خوانده در دادخواست قید می شوند. مشخصات خوانده نیز باید به طور کامل و دقیق ثبت شود، مشابه آنچه برای خواهان ذکر شد. یافتن آدرس دقیق خوانده برای ابلاغ دادخواست بسیار مهم است.
وکیل یا نماینده قانونی
در صورتی که خواهان از طریق وکیل یا نماینده قانونی اقدام می کند، مشخصات کامل وکیل (نام، نام خانوادگی، شماره پروانه وکالت) و شماره کلاسه وکالتنامه باید درج شود. حضور وکیل می تواند فرآیند دادرسی را تسهیل کرده و از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری کند.
تعیین خواسته و بهای آن
این بخش، قلب دادخواست را تشکیل می دهد و در آن به طور واضح و مشخص، آنچه از دادگاه درخواست می شود، قید می گردد:
- اصل وجه چک: مبلغ دقیق درج شده بر روی چک.
- خسارت تأخیر تأدیه: توضیح نحوه محاسبه و مبنای قانونی آن بسیار مهم است. این خسارت بر اساس نرخ شاخص بانک مرکزی از تاریخ سررسید یا برگشت چک تا زمان اجرای حکم محاسبه و مطالبه می شود.
- هزینه های دادرسی: شامل هزینه های ثبت دادخواست، ابلاغ و سایر هزینه های قانونی که خواهان متحمل شده است.
- حق الوکاله وکیل: در صورت حضور وکیل، مبلغ حق الوکاله نیز قابل مطالبه است.
- درخواست صدور قرار تأمین خواسته: این درخواست یکی از مهمترین و مؤثرترین ابزارها در دعاوی چک است. تأمین خواسته به معنای توقیف اموال خوانده قبل از صدور حکم نهایی است تا از انتقال یا پنهان کردن اموال توسط وی جلوگیری شود و امکان وصول مطالبات پس از صدور حکم تضمین گردد. خواهان می تواند در دادخواست اولیه یا طی لایحه ای جداگانه، درخواست تأمین خواسته کند.
دلایل و منضمات دادخواست
این بخش شامل مستنداتی است که ادعای خواهان را اثبات می کند و باید به صورت مصدق (کپی برابر اصل شده) همراه دادخواست تقدیم شود:
- اصل یا کپی مصدق چک: نسخه اصلی چک (در صورت عدم ارائه به بانک) یا کپی برابر اصل شده آن.
- اصل یا کپی مصدق گواهی عدم پرداخت: گواهی صادره از بانک که نشان دهنده برگشت خوردن چک است.
- کپی مصدق وکالتنامه: در صورت حضور وکیل.
- مدارک دیگر: در صورت لزوم، هرگونه قرارداد، فاکتور، یا سند دیگری که مبنای صدور چک بوده و رابطه حقوقی بین طرفین را توضیح می دهد، می تواند ضمیمه گردد.
- برای شرکت ها: روزنامه رسمی آخرین تغییرات شرکت (هم برای خواهان و هم برای خوانده حقوقی) برای اثبات سمت نماینده قانونی.
شرح دادخواست (متن اصلی)
شرح دادخواست، بخش روایی و استدلالی است که در آن خواهان به تشریح ماوقع، دلایل قانونی مطالبه و درخواست های خود می پردازد. نگارش این بخش باید کاملاً حقوقی، مستند به مواد قانونی مرتبط (مانند مواد 310 تا 318 قانون تجارت و مواد 198، 515 و 519 قانون آیین دادرسی مدنی) و با زبانی شیوا و منطقی باشد. متن باید به گونه ای نوشته شود که قاضی را متقاعد به صدور حکم به نفع خواهان کند. در این بخش، باید به روشنی توضیح داده شود که چک چگونه به دست خواهان رسیده، چرا برگشت خورده و علی رغم مراجعات و حلول سررسید، وجه آن پرداخت نشده است. تأکید بر عدم پرداخت و درخواست خسارات قانونی از نکات مهم این بخش است.
نمونه های کاربردی دادخواست مطالبه وجه چک (با فرمت آماده کپی)
در این بخش، به منظور ارائه راهنمایی عملی و قابل استفاده، چندین نمونه دادخواست مطالبه وجه چک در سناریوهای مختلف ارائه می شود. این نمونه ها می توانند به عنوان الگویی برای تنظیم دادخواست توسط اشخاص حقیقی و حقوقی مورد استفاده قرار گیرند و با اطلاعات خاص هر پرونده تکمیل شوند.
نمونه 1: دادخواست عمومی مطالبه وجه چک عادی (فرد حقیقی) با درخواست خسارت تاخیر تادیه و تامین خواسته
این فرم برای بیشتر موارد عمومی مطالبه وجه چک برگشتی توسط یک شخص حقیقی کاربرد دارد.
| عنوان | محتوا |
|---|---|
| خواهان: | نام کامل، نام پدر، شماره ملی، نشانی دقیق |
| خوانده: | نام کامل، نام پدر، شماره ملی، نشانی دقیق |
| وکیل/نماینده قانونی: | (در صورت وجود) نام کامل، شماره پروانه وکالت، نشانی دفتر |
| تعیین خواسته و بهای آن: | مطالبه مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال بابت اصل وجه چک به شماره […] تاریخ […] عهده بانک […] به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل خسارت تاخیر تادیه از تاریخ برگشت تا اجرای حکم، هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) و صدور قرار تامین خواسته |
| دلایل و منضمات: |
|
شرح دادخواست:
ریاست محترم مجتمع قضایی [نام شهرستان محل اقامت خوانده یا محل صدور چک]
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند، اینجانب/موکل اینجانب به موجب یک فقره چک به شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ چک] به مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه و کد]، از خوانده محترم (آقای/خانم [نام خوانده]) طلبکار می باشم. چک مذکور به تاریخ [تاریخ برگشت] به دلیل کسر موجودی/عدم موجودی/مسدودی حساب طی گواهی عدم پرداخت به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] از بانک محال علیه برگشت خورده است و تا کنون علی رغم مراجعات مکرر و حلول سررسید، وجه آن پرداخت نشده است.
لذا با عنایت به مراتب فوق و مستنداً به مواد 198، 515 و 519 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی و 310 قانون تجارت، صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت اصل وجه چک به مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال، پرداخت خسارت تاخیر تادیه از تاریخ [تاریخ برگشت] تا زمان اجرای حکم، پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) در حق اینجانب/موکل مورد استدعاست.
همچنین بدواً و قبل از ابلاغ دادخواست، مستنداً به بند «ج» از ماده 108 و ماده 117 قانون مارالذکر، صدور قرار تامین خواسته جهت توقیف اموال خوانده به میزان خواسته و اجرای فوری آن مورد تقاضا می باشد.
با احترام،
[نام و امضاء خواهان/وکیل خواهان]
نمونه 2: دادخواست مطالبه وجه چک صیادی جدید (با درخواست اجراییه مستقیم)
این نمونه مخصوص چک های صیادی است که از مزیت قابلیت اجرایی مستقیم برخوردارند. در این حالت، نیازی به دعوای طولانی مدت حقوقی نیست و می توان مستقیماً درخواست صدور اجراییه کرد.
توضیحات: در چک های صیادی، اگر مشخصات چک در سامانه صیاد ثبت شده باشد و بانک نیز گواهی عدم پرداخت را صادر و در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت کند، دارنده می تواند بدون نیاز به طرح دعوای حقوقی و اخذ حکم قطعی، مستقیماً از دادگاه صالح درخواست صدور اجراییه کند. این روش سریع ترین راهکار برای وصول وجه چک صیادی است.
| عنوان | محتوا |
|---|---|
| خواهان: | نام کامل، نام پدر، شماره ملی، نشانی دقیق |
| خوانده: | نام کامل، نام پدر، شماره ملی، نشانی دقیق |
| تعیین خواسته و بهای آن: | درخواست صدور اجراییه بابت مطالبه مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال وجه چک صیادی به شماره سریال […] تاریخ […] عهده بانک […] به انضمام خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ برگشت و کلیه هزینه های قانونی. |
| دلایل و منضمات: |
|
شرح درخواست اجراییه:
ریاست محترم دادگاه حقوقی [نام شهرستان]
با سلام و احترام،
احتراماً به استحضار می رساند، اینجانب به موجب یک فقره چک صیادی به شماره سریال [شماره سریال چک] مورخ [تاریخ چک] به مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه و کد]، از خوانده محترم (آقای/خانم [نام خوانده]) طلبکار می باشم. چک مذکور به تاریخ [تاریخ برگشت] به دلیل کسر موجودی/عدم موجودی طی گواهی عدم پرداخت به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] و کد رهگیری [کد رهگیری گواهی عدم پرداخت] از بانک محال علیه برگشت خورده و مراتب عدم پرداخت نیز در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت گردیده است.
با عنایت به قابلیت اجرایی مستقیم چک های صیادی جدید، مستنداً به قانون صدور چک اصلاحی سال 1397، تقاضای صدور اجراییه جهت محکومیت خوانده به پرداخت اصل وجه چک به مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال به انضمام خسارت تاخیر تادیه از تاریخ [تاریخ برگشت] تا زمان اجرای حکم و کلیه هزینه های قانونی و دادرسی در حق اینجانب مورد استدعاست.
با احترام،
[نام و امضاء خواهان]
نمونه 3: دادخواست مطالبه وجه چک صادره از سوی شرکت (فرد حقوقی)
این نمونه زمانی کاربرد دارد که خواهان یا خوانده (یا هر دو) یک شرکت یا موسسه حقوقی باشند.
| عنوان | محتوا |
|---|---|
| خواهان: | نام شرکت، شماره ثبت، شناسه ملی، نشانی دقیق، نام و مشخصات نماینده قانونی (مدیرعامل یا صاحب امضای مجاز) |
| خوانده: | نام شرکت، شماره ثبت، شناسه ملی، نشانی دقیق، نام و مشخصات نماینده قانونی (در صورت اطلاع) |
| وکیل/نماینده قانونی: | (در صورت وجود) نام کامل، شماره پروانه وکالت، نشانی دفتر |
| تعیین خواسته و بهای آن: | مطالبه مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال بابت اصل وجه چک به شماره […] تاریخ […] عهده بانک […] به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل خسارت تاخیر تادیه از تاریخ برگشت تا اجرای حکم، هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) و صدور قرار تامین خواسته |
| دلایل و منضمات: |
|
شرح دادخواست:
ریاست محترم مجتمع قضایی [نام شهرستان]
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند، شرکت [نام شرکت خواهان] به مدیریت اینجانب [نام مدیرعامل/نماینده قانونی]، به موجب یک فقره چک به شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ چک] به مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه و کد]، از خوانده محترم (شرکت [نام شرکت خوانده]) طلبکار می باشد. چک مذکور به تاریخ [تاریخ برگشت] به دلیل کسر موجودی/عدم موجودی/مسدودی حساب طی گواهی عدم پرداخت به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] از بانک محال علیه برگشت خورده است و تا کنون علی رغم مراجعات مکرر و حلول سررسید، وجه آن پرداخت نشده است.
لذا با عنایت به مراتب فوق و مستنداً به مواد 198، 515 و 519 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی و 310 قانون تجارت، صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت اصل وجه چک به مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال، پرداخت خسارت تاخیر تادیه از تاریخ [تاریخ برگشت] تا زمان اجرای حکم، پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) در حق این شرکت مورد استدعاست.
همچنین بدواً و قبل از ابلاغ دادخواست، مستنداً به بند «ج» از ماده 108 و ماده 117 قانون مارالذکر، صدور قرار تامین خواسته جهت توقیف اموال شرکت خوانده به میزان خواسته و اجرای فوری آن مورد تقاضا می باشد.
با احترام،
[نام و امضاء نماینده قانونی شرکت خواهان]
نمونه 4: دادخواست مطالبه وجه چک از صادرکننده و ظهرنویس/ضامن (مسئولیت تضامنی)
در صورتی که چک توسط افراد دیگری (ظهرنویسان) امضا شده باشد یا دارای ضامن باشد، می توان همه آن ها را به عنوان خوانده در دادخواست قید کرد. این امر به دلیل مسئولیت تضامنی آن هاست.
توضیحات: بر اساس قانون تجارت، صادرکننده و ظهرنویسان چک در مقابل دارنده دارای مسئولیت تضامنی هستند. یعنی دارنده می تواند وجه چک را از هر یک از آن ها یا همه آن ها به صورت همزمان مطالبه کند. در صورت وجود ضامن نیز، ضامن به همراه صادرکننده یا ظهرنویس مورد تضمین، مسئولیت تضامنی دارد. برای استفاده از این حق، باید مهلت های قانونی برگشت زدن چک رعایت شده باشد.
| عنوان | محتوا |
|---|---|
| خواهان: | نام کامل، نام پدر، شماره ملی، نشانی دقیق |
| خواندگان: | 1. صادرکننده: نام کامل، نام پدر، شماره ملی، نشانی دقیق 2. ظهرنویس/ضامن: نام کامل، نام پدر، شماره ملی، نشانی دقیق (و تکرار برای سایر ظهرنویسان/ضامنین) |
| وکیل/نماینده قانونی: | (در صورت وجود) نام کامل، شماره پروانه وکالت، نشانی دفتر |
| تعیین خواسته و بهای آن: | مطالبه مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال بابت اصل وجه چک به شماره […] تاریخ […] عهده بانک […] به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل خسارت تاخیر تادیه از تاریخ برگشت تا اجرای حکم، هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) و صدور قرار تامین خواسته |
| دلایل و منضمات: |
|
شرح دادخواست:
ریاست محترم مجتمع قضایی [نام شهرستان]
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند، اینجانب/موکل اینجانب به موجب یک فقره چک به شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ چک] به مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه و کد]، از خواندگان محترم: 1. آقای/خانم [نام صادرکننده] (صادرکننده) و 2. آقای/خانم [نام ظهرنویس/ضامن] (ظهرنویس/ضامن) طلبکار می باشم. چک مذکور به تاریخ [تاریخ برگشت] (که در مهلت قانونی برگشت خورده است) به دلیل کسر موجودی/عدم موجودی طی گواهی عدم پرداخت به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] از بانک محال علیه برگشت خورده است. تا کنون علی رغم مراجعات مکرر و حلول سررسید، وجه آن پرداخت نشده است.
با توجه به مسئولیت تضامنی صادرکننده و ظهرنویس/ضامن در پرداخت وجه چک، مستنداً به مواد 198، 515 و 519 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی و 310 و 314 قانون تجارت، صدور حکم بر محکومیت تضامنی خواندگان به پرداخت اصل وجه چک به مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال، پرداخت خسارت تاخیر تادیه از تاریخ [تاریخ برگشت] تا زمان اجرای حکم، پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) در حق اینجانب/موکل مورد استدعاست.
همچنین بدواً و قبل از ابلاغ دادخواست، مستنداً به بند «ج» از ماده 108 و ماده 117 قانون مارالذکر، صدور قرار تامین خواسته جهت توقیف اموال خواندگان به میزان خواسته و اجرای فوری آن مورد تقاضا می باشد.
با احترام،
[نام و امضاء خواهان/وکیل خواهان]
مفاهیم حقوقی کلیدی مرتبط با دادخواست چک
در فرآیند تنظیم و پیگیری نمونه دادخواست مطالبه وجه چک، با مفاهیم حقوقی خاصی مواجه می شویم که درک صحیح آن ها برای هر دارنده چک برگشتی یا وکیل او ضروری است. آشنایی با این اصطلاحات و ابعاد قانونی آن ها، نه تنها به شفافیت بیشتر روند دادرسی کمک می کند، بلکه می تواند استراتژی پیگیری پرونده را نیز بهبود بخشد.
تامین خواسته
تأمین خواسته به معنای توقیف اموال خوانده به میزان خواسته قبل از صدور حکم نهایی است. این اقدام با هدف جلوگیری از انتقال یا پنهان کردن اموال توسط خوانده صورت می گیرد تا در صورت صدور حکم به نفع خواهان، امکان اجرای حکم و وصول مطالبات فراهم باشد. تأمین خواسته به دو صورت کلی قابل درخواست است:
- با سپردن خسارت احتمالی: در این حالت، خواهان مبلغی را به عنوان ودیعه (معمولاً 10 تا 30 درصد خواسته) به صندوق دادگستری واریز می کند. اگر بعداً مشخص شود که خواهان محق نبوده و توقیف اموال به خوانده خسارت وارد کرده، این خسارت از ودیعه پرداخت می شود.
- بدون سپردن خسارت احتمالی: در مورد چک، سفته و برات، اگر شرایط قانونی رعایت شده باشد (مثلاً چک در مهلت قانونی برگشت خورده و ظرف یک سال از تاریخ واخواست دعوا اقامه شده باشد)، می توان بدون سپردن خسارت احتمالی درخواست تأمین خواسته کرد. این مزیت فوق العاده ای برای دارنده چک محسوب می شود.
درخواست تأمین خواسته می تواند همراه با دادخواست اصلی یا طی لایحه ای جداگانه ارائه شود و دادگاه مکلف است به سرعت نسبت به آن تصمیم گیری کند.
خسارت تاخیر تادیه
خسارت تأخیر تأدیه به جبران ضرری اطلاق می شود که به دلیل تأخیر در پرداخت دین (وجه چک) به دارنده آن وارد شده است. این خسارت بر اساس نرخ شاخص بانک مرکزی محاسبه می شود و از تاریخ سررسید (یا برگشت) چک تا زمان اجرای حکم به مبلغ اصلی افزوده می گردد. مبنای قانونی مطالبه خسارت تأخیر تأدیه، ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی و تبصره الحاقی به ماده 2 قانون صدور چک است. برای مطالبه این خسارت، باید در دادخواست صریحاً درخواست شود و دادگاه مکلف به محاسبه و درج آن در حکم است.
معامله به قصد فرار از دین
این مفهوم زمانی مطرح می شود که بدهکار (صادرکننده چک) با آگاهی از وجود دین و برای جلوگیری از توقیف اموال توسط طلبکار، اقدام به انتقال صوری اموال خود به دیگران می کند. اگر این معامله با قصد فرار از پرداخت دین صورت گرفته باشد و طلبکار بتواند آن را اثبات کند، معامله باطل و اموال به حالت سابق بازگردانده می شود تا از آن طریق بتوان وجه چک را وصول کرد. اثبات قصد فرار از دین دشوار است و نیازمند دلایل و شواهد محکمه پسند است. در صورت اثبات، علاوه بر ابطال معامله، بدهکار ممکن است با مجازات های قانونی نیز مواجه شود.
چک صیادی
چک صیادی به چک هایی اطلاق می شود که در سامانه یکپارچه صدور دسته چک (صیاد) بانک مرکزی ثبت و صادر می شوند. این چک ها دارای ویژگی های امنیتی بالاتری هستند و مهمتر از همه، قابلیت استعلام از وضعیت صادرکننده و گیرنده را فراهم می کنند. اصلی ترین تفاوت چک صیادی با چک های قدیمی، همانطور که پیش تر اشاره شد، قابلیت اجرایی مستقیم آن از طریق دادگاه است که فرآیند وصول مطالبات را به طور چشمگیری تسریع و تسهیل می کند. برای استفاده از این مزیت، ثبت صحیح چک در سامانه و دریافت گواهی عدم پرداخت با کد رهگیری از بانک الزامی است.
نتیجه گیری و توصیه پایانی
پیگیری و مطالبه وجه چک برگشتی، فرآیندی حقوقی است که در صورت عدم آگاهی و رعایت جزئیات قانونی، می تواند پیچیده و زمان بر باشد. هدف این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی برای تنظیم و تقدیم نمونه دادخواست مطالبه وجه چک بود تا دارندگان چک های برگشتی، وکلا و مشاوران حقوقی و صاحبان کسب وکار بتوانند با دیدی روشن تر و ابزارهای لازم، حقوق خود را استیفا کنند.
همانطور که مشاهده شد، انتخاب روش صحیح (حقوقی، کیفری، ثبتی یا اجراییه مستقیم برای چک صیادی)، رعایت مهلت های قانونی، تهیه مدارک لازم به ویژه گواهی عدم پرداخت، و نگارش دقیق دادخواست، از ارکان اصلی موفقیت در این مسیر است. مفاهیمی چون تأمین خواسته و خسارت تأخیر تأدیه نیز ابزارهای قدرتمندی هستند که می توانند به حفظ حقوق خواهان و جبران خسارات وارده کمک شایانی کنند.
در نهایت، با وجود ارائه نمونه های کاربردی و تشریح نکات کلیدی، تأکید می شود که هر پرونده حقوقی دارای ویژگی ها و ظرایف خاص خود است. شرایط هر چک، رابطه طرفین، و پیچیدگی های احتمالی پرونده، همگی می توانند بر انتخاب استراتژی و نتیجه نهایی تأثیرگذار باشند. از این رو، مشاوره با یک وکیل متخصص در زمینه چک و دعاوی مالی، نه تنها برای جلوگیری از اشتباهات رایج و اطمینان از صحت و کامل بودن فرآیند ضروری است، بلکه می تواند شانس موفقیت شما را به طور چشمگیری افزایش دهد و در وقت و هزینه های شما صرفه جویی کند. یک متخصص حقوقی می تواند بهترین مسیر را متناسب با وضعیت خاص شما توصیه کرده و در تمامی مراحل، از تنظیم دادخواست تا اجرای حکم، شما را یاری رساند.